Adriaan van Engelen (MPZ): ‘Duurzaamheid staat binnen vijf jaar op de rit’

Milieuplatform Zorgsector (MPZ) richt zich nog niet op de eerste lijn, vertelt Adriaan van Engelen.  Opmerkelijk maar wel verklaarbaar, legt hij uit. ‘De eerstelijnszorg is vooral kleinschalig georganiseerd, en daardoor hebben wij er minder grip op. Het zou veel tijd kosten om iedereen te benaderen. Er zijn ook weinig aanknopingspunten omdat praktijken nauwelijks te maken hebben met wetgeving rondom milieuzaken. In de ziekenhuizen, waar de inspectie een grote rol speelt, is dat een heel ander verhaal.’

Is er wel interesse in duurzaamheid in de eerste lijn?
‘In het algemeen voelden medici de urgentie niet als het om duurzaamheid gaat. Dat zal in de eerste lijn niet anders zijn. “We zijn met belangrijk werk bezig, het milieu is een extra thema dat minder urgent is”, was de gedachte. En als advies en kennis geld kost, bedenken praktijkhouders het liever zelf. Ook vanuit de overheid en de brancheverenigingen is er weinig aandacht voor duurzame praktijkvoering. Vanaf nu gaat alles veranderen, want de klimaatcrisis is zichtbaar en voelbaar.’

Wat moet anders?
‘Allereerst moet er draagvlak gecreëerd worden bij de brancheorganisaties. Duurzaamheid zou een agendapunt moeten zijn in elk jaarplan. Het milieu gaat hoe dan ook de gezondheid van de mens beïnvloeden, dus je moet daar vanuit het gezondheidsperspectief een visie op hebben. Die boodschap moet vervolgens verspreid worden via de kanalen van de doelgroep, zoals de branchevereniging zelf, de media of kennisportals. Het moet vooral makkelijk vindbaar zijn. Praktijkhouders moeten het tegenkomen, ze moeten er niet naar hoeven zoeken. Die slag kan vrij snel gemaakt worden.’

Wat kunnen praktijkhouders in praktische zin doen als het om duurzaamheid gaat?
‘Ik vind dat de eerste lijn zichtbaar moet maken dat ze bezig is met duurzaamheid. Praktijkhouders zijn toch een brug naar de maatschappij die het rijksbeleid uitvoeren en gezondheid ondersteunen. Een patiënt die de praktijk binnenloopt, moet het gevoel hebben: hier gebeurt iets duurzaams, dit is de toekomst. Denk aan zichtbare afvalscheiding en de huisarts die níet meer in een oude diesel rijdt. Maar ook biologische voeding tijdens vergaderingen en andere bijeenkomsten. Het zijn allemaal maatregelen die direct opgepakt kunnen worden.’

Jullie zijn ook de initiator en aanjager van de landelijke Green Deal ‘Duurzame zorg voor een gezonde toekomst’. Wat is de stand van zaken?
‘Steeds meer partijen haken aan, we hebben nu rond de tweehonderd ondertekenaars. Het thema leeft overal, in het nieuws, in de wereld, je kunt er niet meer omheen. Tweehonderd handtekeningen wil niet zeggen dat tweehonderd partijen daadwerkelijk iets doen. Voor velen geldt: Mijn huis staat in brand, maar ik blijf nog even binnen zitten. Mensen hebben nou eenmaal weinig gevoel voor de toekomst. Maar tweehonderd partijen is een mooi begin. Ik ben ook erg blij met het feit dat het ministerie van VWS een directieprogramma ‘Duurzaam’ heeft ingesteld. Twee jaar geleden wilden ze daar niet eens over nadenken. Via deze weg zet je zaken stevig in beweging.’

Hoe ontwikkelt deze beweging zich de komende jaren?
‘Ik denk dat we duurzaamheid binnen vijf jaar op de rit hebben staan. Ook in de eerstelijnszorg. Verzekeraars houden zich ook steeds vaker bezig met het onderwerp. Bij de onderhandelingen over contracten en vergoedingen moet ook de paragraaf ‘Duurzaamheid’ worden meegenomen. Mensen moeten geprikkeld worden om er inhoud aan te geven. Als jij als huisarts niet wordt betaald door de verzekeraar omdat je nog in een oude diesel rijdt, dan hebben alle huisartsen binnen een mum van tijd een Tesla. Het welbekende domino-effect.’

Wat is het belang van een meetinstrument als de milieuthermometer, die jullie hebben ontwikkeld?
‘De milieuthermometer is een criteriumlijst die je kunt aflopen en waarmee je een keurmerk kunt halen. Het gaat om nuttige maatregelen die weinig kosten en veel besparen. Eigenlijk krijg je zo een routekaart aangereikt naar duurzaamheid. In de zorg is men geneigd om lang na te denken over alles wat niet verplicht is. Is het nodig? Is het nuttig? Met de milieuthermometer hoef je dat niet te doen, alles wat genoemd is, ís nuttig en tientallen instelling hebben het voorgedaan. De thermometer is nu bedoeld voor de intramurale zorg, maar er kan dit jaar ook een voor de eerstelijnszorg komen.’

Geschreven door Marielle van Bussel

Meer over duurzaamheid in de eerste lijn:

• Uitnodiging aan praktijken: doe mee aan onderzoek verduurzaming (milieu en klimaat) eerstelijnszorg
• Tandarts Angelica Setiaman over duurzaamheid: ‘We gaan naar de scholen en zorgen zo voor minder patiëntverplaatsingen’
• Michael Joosen (Voorpraktijken): ‘Duurzaamheid is geen thema in mondzorg en eerste lijn’
• Manon van Leeuwen (Green Deal Zorg): ‘Huisartsen weten niet waar ze met duurzaamheid moeten beginnen’
• ‘Nieuwe dokter’ Jamy Moussavi werkt aan duurzaamheid: ‘Meer regie en plezier in mijn werk’

Foto: Shutterstock