Den Haag innoveert de zorg samen met ouderen

‘In Den Haag kun je waardig oud worden’, zo staat in het coalitieakkoord van de gemeente. ‘Vitaal, met behoud van regie, en bij voorkeur thuis of in de vertrouwde omgeving.’ Zoals iedereen wel weet is de zorg voor ouderen voor heel Nederland een groeiende uitdaging, om niet te zeggen een potentieel groot probleem. Maar dit geldt voor Den Haag nog net wat sterker. De stad vergrijst harder dan gemiddeld, in 2040 zijn er 60.000 kwetsbare ouderen, is de prognose. Kwetsbaar betekent dat deze ouderen op mentaal, fysiek, financieel en/of sociaal gebied ondersteuning nodig hebben. Om ook in de toekomst goede en betaalbare zorg te kunnen blijven leveren en seniorvriendelijk te zijn, staat zorginnovatie in Den Haag hoog op de agenda. 

Dwarsdenken 

Ramon Luijten had een stevige managementfunctie bij KPN maar werd er niet gelukkig van. “Ik miste het gevoel dat mijn werk zin had.” Na vier jaar een eigen bedrijf te runnen gericht op de ontwikkeling van ehealth strategie en applicaties, kwam hij in gesprek met de gemeente Den Haag. Hij raakte heel enthousiast over de ambities van de stad op het gebied van zorginnovatie. “Ik kende de zorgwereld al doordat mijn vrouw en een groot deel van onze vriendengroep in de zorg werkt. Ik wist dat de mogelijkheden van ICT daar nog niet voldoende worden benut, de zorgwereld is nog redelijk conservatief. In de telecomsector is de grote disruptie juist al geweest. Ik heb dat meegemaakt bij KPN en wist dus wel een beetje hoe je dat aanpakt. Die kennis en kunde wilde ik graag in de zorg gebruiken.” 

En zo begon Luijten eind 2017 bij de gemeente Den Haag als interimprogrammamanager van het programma iZi Gezond Lang Thuis, een van de zorginnovatieprogramma’s van Den Haag. Hij trad niet in dienst van de gemeente, maar bleef zelfstandig vanuit zijn eigen bedrijf. Dat doet hij heel bewust: “Innovatie vergt dwarsdenken, lef en buiten de gebaande paden treden. Ik denk dat dat makkelijker is als je ‘van buiten’ komt.” Maar een hechte samenwerking met gemeenteambtenaren die weten hoe je het politiek-bestuurlijke spel speelt, is wel cruciaal, zo benadrukt hij.  

Living lab 

Het programma iZi Gezond Lang Thuis wil de inwoners van Den Haag laten kennismaken met mogelijkheden van digitale technologie en hen stimuleren om er ervaring mee op te doen. Ook wil het programma helpen bij het kiezen van digitale toepassingen: welke zijn bruikbaar en zinnig, en welke niet?  

In 2016 is Den Haag gestart met het iZi Living Lab en de iZi ervaarwoning; een wooncomplex van 260 appartementen in de Haagse wijk Escamp. Daar testten 102 huishoudens van senioren een jaar lang in de dagelijkse praktijk welke technologie echt verschil maakt. In totaal testten zij rond de 100 technologische innovaties. Het effectonderzoek wordt nu afgerond door de Universiteit van Leiden. “Het gaat ons niet om het kiezen van specifieke producten”, vertelt Luijten, “we willen ontdekken welke eigenschappen bepalen of een product wel of niet gebruikt en als nuttig ervaren wordt”.  

Ook is er een iZi ervaarwoning ingericht: een appartement in Den Haag waarin ongeveer negentig digitale snufjes zijn geïnstalleerd die het leven van kwetsbare ouderen prettiger en makkelijker maken. Vijftien ambassadeurs, de harde kern van de deelnemers aan het living lab, geven rondleidingen in de iZi ervaarwoning. Deze ambassadeurs gaan verder naar allerlei bijeenkomsten en evenementen in de stad. Er is zelfs met hen een virtual reality-video gemaakt om zoveel mogelijk Hagenaren te laten kennismaken met de mogelijkheden van digitale technologie voor thuiswonende ouderen.  

Nieuwe pilots 

De eerste serie pilots van iZi Gezond lang thuis is afgerond. Hoe nu verder? Luijten: “De volgende serie pilots gaat over het integreren van die oplossingen tot een geïntegreerde dienst. Overal in de zorg wordt er ingezet op ICT. Dat betekent dat bijvoorbeeld de huisarts op tig portalen moet inloggen, dat is ontzettend veel rompslomp. De systemen moeten meer met elkaar èn met de persoonlijke gezondheidsomgeving van de patiënt gaan praten. Dat is nodig om zorgverleners in de keten goed te laten samenwerken. Ook moeten de metingen van apps, domotica en wearables vanzelf worden ingelezen in het systeem van de huisarts.”  

Den Haag is erg divers; per wijk verschilt de sociale status, culturele achtergrond en woonsituatie sterk. Er is daardoor niet een zorgoplossing die je over hele stad kunt uitrollen. Daarom zijn Luijten en zijn collega’s ook bezig om met big data meer grip te krijgen op de behoeftes per wijk. “Wij zijn een project gestart om de databronnen van de gemeente met epidemiologische data te combineren tot een integraal beeld per wijk. Het grote knelpunt is om medewerking te krijgen van de huisartsen om hun data te delen.” 

Aanjagen 

Het is uitzonderlijk hoe sterk de gemeente Den Haag inzet op zorginnovatie. Maar een gemeente is natuurlijk geen ICT-bedrijf. Welke rol speelt de gemeente precies? “Onze rol is projecten initiëren en eerste stappen stimuleren. Zorgen dat er een beweging ontstaat”, vertelt Luijten. “Daarna moeten bedrijven het zelf doen en zakken wij terug in een faciliterende rol waarin we vooral zorgen voor gunstige omstandigheden, bijvoorbeeld in de wet- en regelgeving, ICT-infrastructuur en het financiële speelveld.”  

Het subsidie-instrument wordt zeker ingezet, maar het is niet de bedoeling dat een innovatie afhankelijk blijft van subsidie. In het Living lab wordt daarom ook getest voor welke innovaties mensen willen betalen. “We streven naar duurzame innovatie die zichzelf in stand houdt. 

We zijn bijvoorbeeld ook bezig met een zorginnovatie-investeringsfonds dat helpt om relevante innovaties te realiseren maar wel op basis van een gezonde businesscase. Het geld moet ook weer terug en dat maakt je als ontvanger een stuk scherper.” 

De gemeente heeft met het aanjagen van zorginnovatie naast het welzijn van de oudere burger ook nog een tweede doel: de economie. “Voor de stad Den Haag is gezondheidszorg en zorginnovatie een interessante groei-economie. Het kan bedrijven aantrekken, wat leidt tot werkgelegenheid en bijvoorbeeld meer events, wat weer goed is voor de horeca, et cetera.”  

Persoonlijk contact  

Luijten merkt dat sommige zorgprofessionals terughoudend zijn met het gebruiken van nieuwe technologie. Hij begrijpt wel dat zorgverleners technologie maar een schamele vervanger vinden van het persoonlijk contact. “Maar het idee is juist dat technologie de zorgtaak efficiënter maakt waardoor er meer tijd is voor het persoonlijk contact. Producten moeten eenvoudig in het gebruik en goed met elkaar geïntegreerd zijn, dat levert de zorgverlener juist tijd op.”