Marijke Blommendaal: ‘Geef vorm aan ‘positieve gezondheid’ op de werkvloer’

Marijke Blommendaal wil met haar workshop praktijkmanagers stimuleren zich te verdiepen in positieve gezondheid. In tegenstelling tot het gangbare medische model plaatst positieve gezondheid niet ‘het probleem’ of ‘de ziekte’ centraal, maar de mens. Het model, ontwikkeld door Machteld Huber en uitgedragen door het Institute for Positive Health (iPH), legt de regie bij de patiënt. Huber omschrijft gezondheid ‘als het vermogen je aan te passen je eigen regie te voeren, in het licht van de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven.’

‘Meer dan het spinnenweb’

Om de situatie van de mens in beeld te krijgen betrekt Huber niet alleen lichaamsfuncties in het gesprek met de patient, maar ook diens mentaal welbevinden, de zingeving, de kwaliteit van leven, maatschappelijke participatie en dagelijks functioneren. Blommendeel brengt deze dimensies in beeld met het zogeheten ‘spinnenwebgesprek’ en benadrukt tegelijk dat ‘positieve gezondheid’ breder is dan dat.

‘Voor mij gaat het erom dat je je het gedachtengoed eigen maakt, want ik zie vaak dat mensen denken: ”Dat is toch een tool, zo’n spinnenweb? Dat kan ik af en toe uit de kast pakken en dan weer terugleggen?”’, zei ze in een interview (Marijke Blommendaal over de ‘positieve gezonde’ organisatie, 28 maart 2023). Bovendien is het spinnenwebgesprek niet iets dat zo maar ingevoerd kan worden, maar vraagt het een grondige voorbereiding. Daarna zal het model ook steeds onderwerp van gesprek blijven, betoogt Blommendaal.

‘Patiënt voert regie’

In de zorg worden dingen vaak onnodig ingewikkeld gemaakt, stelt Blommendaal, en positieve gezondheid laat zien dat juist eenvoudige oplossingen minstens zo effectief kunnen zijn. ‘De patiënt is de deskundige, hij of zij heeft een groot zelfoplossend vermogen en voert zoveel mogelijk de regie. De patiënt wordt in dit model op zijn kracht aangesproken, in plaats van op zijn zwakte. De patiënt heeft een potentieel, een stuk gezondheid naast zijn ziekte en dat mag hij inzetten.’

'Oplossingsgerichte benadering'

Positieve gezondheid is kortom een oplossingsgerichte benadering, die voortkomt uit de positieve psychologie, schetst Blommendaal. ‘Je hoeft niet het hele probleem in kaart te hebben, om aan een oplossing te werken. Als iets werkt, doe er dan meer van. Werkt het niet, stop en doe iets anders.’ Ze geeft van die eenvoudige oplossingen verschillende voorbeelden. ‘Iemand had ruzie met buurman en had daarvoor ongezond veel stress. Uiteindelijk ging zijn zoon, die communicatiedeskundige is, praten met buurman. Dat haalde de druk van de ketel, waardoor de vader weer opknapte.’

Blommendaal stelt dat het model belangrijk kan bijdragen aan betaalbare zorg in de toekomst, omdat de focus ligt op de veerkracht en de eigen regie van de patiënt. Dat kan samen met veel meer inzet op e-health en preventie de kosten van de zorg aanzienlijk drukken en de oplopende kosten voor ziekenhuis, care en ggz beperken.

‘T-vormige professional’

Bij het model ‘positieve gezondheid’ hoort ook de zogeheten ‘T-vormige professional’ die zowel ‘breed, persoonsgericht’ naar gezondheid kijkt, als over 'ziektegerichte vakkennis' beschikt. Deze professional:

• Kan aansluiten op de leefwereld van de ander;
• Weet hoe hij of zij moet kijken naar: wat is de vraag achter de vraag?;
• Kiest eerder voor coachen dan voor adviseren;
• Heeft een makelaarsfunctie: kan goed bemiddelen naar andere vormen van zorg en welzijn (netwerkzorg);
• Weet balans te houden tussen zorg verlenen en loslaten.

‘Zorg voor congruentie’

De ontwikkeling naar een ‘positief gezonde organisatie’ betekent in de ogen van Blommendaal dat iemand ermee moet beginnen.

1. Implementeer Positieve Gezondheid. Ga ermee aan de slag!
2. Ontwikkel met elkaar en ontwikkel in jezelf: Practise what you preach!
3. Zorg voor congruentie: je visie op je patiënten/cliënten, op de organisatie zelf en op de medewerkers.

‘Sleutels voor succes’

Vervolgens schetst Blommendaal ook de uitgangspunten van de implementatie.

• Zoek twee of meer ambassadeurs in je organisatie, zeker ook (een van) de praktijkhouders;
• Volg een training – liefst met de hele praktijk;
• Veranker het gedachtegoed in de visie van de praktijk;
• Ga oefenen ‘voer het andere gesprek’;
• Plan casuïstiekbesprekingen – deel succesverhalen;
• Creëer continu aandacht voor Positieve Gezondheid;
• Veranker het in de bestaande werkprocessen: bijvoorbeeld bij de multidisciplinaire ouderenzorg;
• Vast punt op teamvergaderingen: positieve ervaringen delen;
• Zet kleine stapjes: gezondheidszorg is een tanker, die krijg je niet zo maar gedraaid.

Ook formuleert ze een aantal ‘sleutels voor succes’:

• Leg de regie bij de medewerker: wat is er voor jou belangrijk?
• Heb aandacht voor zingeving in je werk: waarvan gaat je lampje branden?
• Ga uit van kwaliteiten van medewerkers
• Ga meer vragen stellen, minder adviezen geven
• Gebruik het bij het inspiratiegesprek (voorheen: functioneringsgesprek)
• Ga oplossingsgericht werken in teamoverleg

‘Begin er gewoon mee’

Marijke Blommendaal pleit er ook voor samen met het spinnenwebgesprek het bijbehorende actiewiel in te voeren. ‘Begin er gewoon mee. Verdiep je in het model en ontwikkel elkaar en jezelf. Je kunt er zo nodig ook een training over volgen. Koppel het aan een inspiratiegesprek. Het spinnenweb is ook voor jezelf: je hoeft dat in de organisatie niet te delen. Het geeft meer in abstracto aan of je gelukkig bent en helpt bij je bewustwording. Loopt het lekker in de praktijk? Heb je behoefte aan scholing? Zo begin je te werken met de visie en het gedachtengoed.’

• Marijke Blommendaal over de ‘positieve gezonde’ organisatie: ‘Dat gaat over veerkracht, vitaliteit, duurzame inzetbaarheid’, 28 maart 2023
• Machteld Huber (Positieve Gezondheid): ‘Zelf zie ik zingeving ook als de sterkst gezond makende kracht’, 23 november 2020
• Zelf het spinnenweb invullen, IPH, 9 december 2020

Meer weten?

• Marijke Blommendaal, Organisatie, Advies en Coaching. www.marijkeblommendaal.nl