'Niet dweilen maar de kraan dichtdraaien'

Toen Nederland een decennium geleden nog dacht dat de bomen tot in de hemel groeiden, verdiepte Jurriaan Pröpper, directeur van zorgintegrator OptiMedis, zich al in de houdbaarheid van ons nationale verdienvermogen. Is er genoeg om gelijke toegang en kansen voor alle Nederlanders te (blijven) financieren? Het onderwijs en de zorg waren, en zijn, de grootse zorgen. “De gezondheidszorg telt simpelweg op tot te veel, omdat we betalen voor zorg leveren in plaats van ziekte voorkomen. Als we zo doorgaan, zou in 2030 het hele onderwijsbudget extra naar zorg moeten. Het huidige betaalmodel van de zorg is daarom een doodlopende straat, een ‘pressure cooker’, dat merken de zorgverleners en organisaties zelf ook.”

Hoe moet het dan wel?
“We moeten van ziekte en zorg naar gezondheid en gedrag. De zorgverleners moeten beloond worden voor meer gezondheid, in plaats van meer betaald krijgen bij meer ziekte, weten we van Porter. Meer gezondheid betekent immers minder toename van ziekte en zorgkosten. Uit deze kostenombuiging kan de benodigde preventie, innovatie en organisatie structureel gefinancierd worden én de premiestijging afgeremd worden als nieuwe win-win-win. Dit bewijzen buitenlandse successen, waaronder Gesundes Kinzigtal van mijn Duitse OptiMedis-collega’s.”

“De oorzaak aanpakken dus, in plaats van steeds meer symptomen bestrijden. Dat vereist integraal en transmuraal over de lijnen heen contracteren van alle zorgkosten van een lokale populatie die betrekking hebben op dezelfde oorzaak, zoals leefstijl, ouderdom of geboorte. Daarbinnen zijn zij vrij om samen te bepalen hoe betere uitkomsten te bereiken. Dan loont meer gezondheid in de vorm van minder zorgkosten voor de samenwerkende zorgverleners, de zorgverzekeraars en de verzekerden. Ook neemt de groei van zorgvolume en werkdruk af en hebben we een duurzaam betaalbaar en leverbaar zorgmodel, in plaats van een infarct van de zorg.”

Hoe organiseer je binnen dit verdienmodel dat iedereen betaald krijgt?
“Zoals dat altijd gaat in de zorg: de organisatie volgt de wijze van bekostigen en contracteren. Lokale integrale en transmurale samenwerkingen van de benodigde zorgprofessies gaan als juridische entiteit het meerjarige contract aan. Dat kan met een verzekeraar, maar ook met de gemeente of met werkgevers voor gedeelde doelgroepen en oorzaken zoals opvoeding, ouderdom of leefstijl.”

“De wijze van betaling verschilt per contractvorm. Bij ‘shared savings’ blijft iedereen in eerste instantie op dezelfde manier betaald krijgen voor de ziektezorg. Uit de besparingen daarop worden door de entiteit de extra activiteiten betaald zoals voor preventie, zelfmanagement en substitutie. Dit is de meest milde vorm. Bij integrale bekostiging krijgt de entiteit een vast bedrag per patiënt voor het hele traject en betaalt daar de verrichtingen uit conform de zelf afgesproken zorgpaden. Bij populatiebekostiging krijgt en besteedt de entiteit het hele budget voor een bepaalde oorzaak en populatie.”

Onder de vlag van OptiMedis heeft Pröpper de afgelopen jaren ook in Nederland verschillende shared savings contracten, programma’s en entiteiten gerealiseerd in o.a. Nijkerk en Nieuwegein met Zilveren Kruis voor chronische zorgketens. En de realisatie van de eerste integrale geboortezorg organisatie met integrale bekostiging in Helmond met CZ en de andere grote en kleine zorgverzekeraars. Voor behoud van het collectieve Nederlandse zorgsysteem is opschaling van deze en andere ‘juiste zorg op juiste plaats’-pilots nodig, vindt Pröpper

Wat is nodig om de omslag te maken naar dit nieuwe model?
“Ten eerste, noodzaak, visie en ambitie, dus leiderschap. Liefst van binnen de zorg en van onderaf, door lokale samenwerkende zorgprofessionals zoals in Gesundes Kinzigtal. Een andere optie is van bovenaf van binnen de zorg, door zorgverzekeraars die deze contracten actief gaan aanbieden én faciliteren, zoals in de VS. Misschien kan het ook van buiten de zorg komen, van werkgevers omdat de zorgpremies de loonruimte, koopkracht en bestedingsruimte opslurpen, ook voor onderwijs en klimaatmaatregelen. Het zou goed zijn als zij zich dit realiseren en zich gaan roeren. Er ontstaan ook steeds meer burgerinitiatieven die botsen met de huidige zorg waaruit een beweging kan ontstaan.”

“Ten tweede is er geld nodig om de investering te financieren om het vliegwiel van meer gezondheid en lagere kostenstijging mee op gang te brengen. Die investering moet zich uit de besparing terugverdienen. Er is veel geld dat rendabele belegging zoekt. Ik zie veel parallellen met de duurzame energiesector: één keer lokaal investeren in blijvende besparingen om een verbruikssector duurzaam te maken. Een verdienmodel dat nu zo normaal gevonden wordt dat ook Shell erin investeert.”

“Ten derde zijn data nodig om de afspraken op te baseren, te volgen, te sturen en te realiseren. Ook hier circuleert een Engelse term voor: population health management.”

Wat betekent dit financieringsmodel voor de zorgverleners?
“Zorgverleners gaan op deze manier echt aan slag met het voorkomen, vertragen en verminderen van zorg, en richten zich niet alleen maar op verhelpen zoals nu. Ze kunnen de oorzaken aanpakken, die vaak buiten hun eigen domein liggen. Ze kunnen hun roeping volgen en hun kennis en ervaring ongehinderd toepassen, in samenhang en samenwerking. Ik zie dat medici hier heel blij van worden, een arts noemde het ‘bevrijding’ toen ik dit model presenteerde.”

“De werkdruk neemt ook af. De zorg wordt veel planbaarder als je proactief gaat handelen. Je bepaalt zelf wanneer je mensen wilt zien, werkt samen met het sociale domein en andere collega’s, laat mensen zelf meer doen voor hun gezondheidsbehoud en -onderhoud.”

“Artsen moeten zich wel committeren aan de afspraken die ze met elkaar en met de zorgverzekeraars maken. Het is een ‘new deal’. Als je samen de doelen haalt en een besparing realiseert, deel je samen in de winst. Maar als je ze niet haalt en de kosten stijgen zelfs harder, dan betaal je ook wat terug. Je moet dus samen economisch gaan denken en het geld besteden waar het rendeert. Van kosten van ziekte en zorg naar investeringen in gezondheid en gedrag, van ZZ naar GG.”

Dat is wel een heel zakelijke benadering van de zorg.
“Te veel mensen benaderen de zorg als een nutsvoorziening: het moet er gewoon zijn, het kost misschien wel veel, maar daar moeten we niet over zeuren. Maar de kostenstijging eet onze portemonnee leeg. Bovendien hebben we steeds grotere tekorten aan zorgpersoneel en kunnen we aan de randen van Nederland niet aan de zorgvraag voldoen. Ook neemt het ziekteverzuim van personeel toe, zijn de wachtlijsten nu al onaanvaardbaar hoog, ook voor werkenden die het geld moeten verdienen om de premies en belastingen te betalen. De vraag naar zorg groeit en de complexiteit van de aandoeningen neemt toe. Dan kun je steeds harder willen dweilen, terwijl het water steeds harder gaat lopen, met een steeds goedkopere dweil. Of je zet alles op alles om de kraan dichter te draaien, de oorzaken aan te pakken.”

Tijdens MedischOndernemen LIVE op 5 oktober geeft Jurriaan Pröpper hierover een keynote lezing.