‘Komt een land bij de dokter’: Een heftig boek dat je vaak even moet wegleggen

woensdag 26 februari 2025
timer 4 min

Straatarts Michelle van Tongerloo (Foto: Frank Ruiter, De Correspondent)

Het lezen van ‘Komt een land bij de dokter’ van straatarts Michelle van Tongerloo ging mij moeilijk af. Ik moest het verschillende keren even wegleggen. De ellende is zo voelbaar en komt hard binnen. De tegenwerking en het wantrouwen van de lokale overheid is hard en onpersoonlijk. Hoe kunnen gemeenteambtenaren dit beleid uitvoeren?

Michelle van Tongerloo werkt als huisarts én als straatarts bij de Pauluskerk in Rotterdam. Daar krijgt ze te maken met een eindeloze stroom mensen die niet meer in de reguliere zorg terechtkunnen. De ellende van al die zwervende ongedocumenteerden, arbeidsmigranten die hun werk en huisvestiging zijn kwijtgeraakt, en mensen, die dakloos zijn geraakt na een scheiding of ontslag, is gigantisch. Daarnaast heb je ook nog de verslaafden, die in de open lucht proberen te overleven.

Voor al deze mensen heeft zij te zorgen. Komt er naast alle problemen ook nog een medisch probleem bij, dan kan iemand zo maar overlijden. Van Tongerloo vecht dan ook vaak tegen de bierkaai. De tegenwerking die zij daarbij ondervindt van de overheid, van collega-artsen en van ziekenhuizen is moeilijk voor te stellen. Inmiddels is ze door de vele verhalen die ze hierover deelt op sociale media en het platform De Correspondent ook als journalist een invloedrijke stem in het medialandschap.

Onpersoonlijker

Zelf heb ik in mijn gemeente Nederweert pas meegewerkt aan het advies voor het beleid bij schuldhulpverlening, als lid van de adviesraad Sociaal Domein. De gemeente behandelt inwoners met schulden heel netjes. Kennelijk is het voor een gemeente als Rotterdam een stuk moeilijker om sociaal te handelen, dan voor een Limburgse gemeente met nog geen 20.000 inwoners. Zijn er in het grote Rotterdam dan zo veel meer mensen met problemen? Of is de overheid in zo’n havenstad veel onpersoonlijker?

Negatieve spiraal

Het ontbreken van bestaanszekerheid blijkt in Rotterdam steeds weer mensen in een negatieve spiraal te trekken. Als je er op tijd bij bent, kun je met een kleine investering veel ellende voorkomen. Het blijkt nog altijd mogelijk om met betrokken hulpverleners en vrijwilligers zaken te regelen, zodat mensen niet dieper in her moeras zakken. Sociale wetgeving als de Algemene Bijstandswet (1965) zijn ooit ingevoerd vanuit de gedachte dat mensen recht hebben op een minimum om te overleven. Hierdoor zouden mensen niet meer afhankelijk moeten zijn van charitatieve instellingen, zoals voor de jaren ‘60. Intussen blokkeren het wantrouwen van de overheid en de angst bij bestuurders voor misbruik steeds meer een normale uitvoering van deze wetten.

Verkokering

‘Komt een land bij de dokter’ is een vlot geschreven boek waarin Van Tongerloo de problemen van haar patiënten aangrijpend beschrijft. Vervolgens heeft ze uitgebreid aandacht voor de oorzaken van de teloorgang van onze verzorgingsstaat. Waarom komen mensen financieel in de problemen en is er geen opvang voor hen? Waarom zijn of worden mensen dakloos? Waarom zijn er in Rotterdam geen woningen voor moeders met kinderen? Van Tongerloo stuit bijvoorbeeld op de macht van huisjesmelkers. Ze laat ook zien wat de marktwerking heeft gedaan met ons leven. Ze signaleert dat de hulpverlening is verkokerd door alle protocollen en bureaucratie. Hulpverleners leveren niet meer wat nodig is om problemen echt op te lossen, maar alleen datgene wat volgens de regels wel mag.

Zelf organiseren

Zo ontdekte Michelle van Tongerloo dat vaak de enige oplossing is, om wat nodig is dan maar zelf te organiseren en te verstrekken. In haar eigen huisartsenpraktijk begon ze steeds meer geld uit te geven om hopeloze situaties op te lossen. Daarvoor richtte ze zelfs een nieuwe stichting op: het crowdfunding-platform Lekker Geven! Daarnaast belicht zij andere succesvolle particuliere initiatieven zoals Team Toekomst, opgericht in 2020 door Saïda Ouarirou en Mirjam van Rijn, dat hulp verleent bij gezinnen achter de voordeur (Samen voor ieder kind in Rotterdam). Ook beschrijft ze de Verbindingskamer, opgericht door Marianne de Koning, die probeert meer mensen met elkaar te verbinden (De kracht van verbinding).

Cirkelredeneringen

Van Tongerloo prijst ook Albert Jan Kruiter van het Instituut Publieke Waarden, die samen met 45 medewerkers iets fundamenteels weet te veranderen aan situaties zoals de Toeslagenaffaire. Kruiter lost problemen op door de wet goed te kennen en de cirkelredeneringen van de overheid juridisch te doorbreken. Vaak gaat het in het begin maar om kleine bedragen, die vervolgens uitgroeien tot schuldenbergen. Hoe werken deze vicieuze cirkels, waardoor het hele proces vastloopt?

‘Als we aantonen dat iets volgens de wet mag, vragen de ambtenaren, wat het kost. Als we laten zien dat het goedkoop is, vragen ze of het gezin het wel kan. Als we bewijzen dat het gezin het wel kan, vragen ze of het wel van de wet mag. En als we aantonen dat het van de wet mag, begint de vraag over de kosten weer van voren af aan.’ Terwijl volgens Kruiter eigenlijk volgens de wet van alles kan: ‘De Jeugdwet bijvoorbeeld is zo breed dat je bijna het spel “verzin wat er niet gefinancierd kan worden volgens de Jeugdwet” kunt spelen.’

Steeds harder

Na het boek ‘Armoede uitgelegd aan mensen met geld’ van Tim ’S Jongers, is ook ‘Er komt een land bij de dokter’ van Michelle van Tongerloo een aanklacht tegen het functioneren van onze maatschappij. Ze toont aan dat we onze medemens in moeilijke situaties beter met zachtheid en menselijkheid tegemoet kunnen treden. Intussen zijn de woorden en daden in de landelijke politiek steeds harder en onmenselijker.

Thieu Heijltjes, oud-huisarts


Meer lezen?

Meer artikelen met dit thema

Rob Barnasconi: 'Vrijeartsenkeuze vind ik een mensenrecht'
mic_external_onInterview

Rob Barnasconi over reputatie van de mondzorg: ‘Grotere transparantie zorgt voor beter imago tandarts’

6 okt 2022 timer5 min
Rob Barnasconi is een pleitbezorger van vrijeprijsvorming, meer transparantie in de mondzorg, vrijeartsenkeuze en…
Lees verder »
mic_external_onInterview

Huisarts Isabel van Hövell-Ullmann: ‘Beroepsgroep gaf duidelijk signaal: met dit IZA redden we het niet’

29 sep 2022 timer5 min
Beroepsorganisaties van huisartsen hebben, als een van de weinige partijen, het Integraal Zorgakkoord niet…
Lees verder »
Rob van Damme
person_outlineBlog

De huisartsenzorg als laatste resort - hard op weg naar een vastloper

8 sep 2022 timer3 min
In veel sectoren van zorg en welzijn zie je dat het nu piept en kraakt. Naast een jarenlange beleidsmatige focus…
Lees verder »
Hans de Vries (tweede van links) is de nieuwe voorzitter van de KNMT (Foto: KNMT)
flash_onNieuws

Hans de Vries nieuwe voorzitter tandartsenvereniging KNMT

1 jul 2022 timer2 min
Hans de Vries is met ingang van 1 juli de nieuwe voorzitter van de KNMT, de beroepsvereniging van tandartsen, mka-…
Lees verder »

Huisarts Robbert Collignon: ‘Zorgverzekeraars aanwijzen om zorg te reguleren was grote fout’

29 jun 2022 timer4 min
Robbert Collignon, praktijkhoudend huisarts in het Brabantse Mierlo, wil eigenlijk niet stoppen, maar doet het…
Lees verder »

MO Actueel webinar op 7 april schetst prioriteiten van staatssecretaris Van Rij: ‘Fiscale veranderingen kunnen ingrijpend zijn’

4 apr 2022 timer4 min
Wim Pietjouw (fiscalist bij Visser & Visser) schetst in het webinar MO Actueel op 7 april de prioriteiten die…
Lees verder »
Wolter Brands
flash_onNieuws

‘Verduurzamen van mondzorgpraktijk’ nieuw speerpunt van KNMT

10 mrt 2022 timer4 min
KNMT-voorzitter Wolter Brands belicht in het ledenmagazine NT/Dentz de speerpunten van de vereniging voor 2022.…
Lees verder »
We genieten weer van uitgebreid eten tijdens de siësta
person_outlineBlog

‘De vergrieping’ van Covid-19: 'Tienduizenden mensen worden positief bevonden, zonder echt ziek te zijn'

25 jan 2022 timer4 min
Deze winter brengen we door in Vera Playa, Zuid-Oost-Spanje. Ieder jaar gaan we naar Spanje in de winter, maar in…
Lees verder »