Ronde Tafel Tandartsen: Verdwijnt de tandarts als ondernemer?

De basis voor de Ronde Tafel Tandartsen vormt de hackathon die ABN Amro organiseerde met 20 jonge tandartsen. Deze jonge ‘high potentials’ ontwikkelden een visie op de drie hoofdthema’s van de avond, vertelt sectorspecialist Nancy Jonkman-Koenis. De thema’s zijn: ondernemerschap bevorderen, het tandartsentekort in de krimpregio’s en de praktijk van de toekomst in 2030. Om zicht op die toekomst te krijgen bespraken de twintigers bij deze thema’s ook opvallende maatschappelijke trends en formuleerden daarbij een serie stellingen.

Zes maatschappelijke trends

1. Polariserend leven: De uitersten groeien en er is verlies van binding in de maatschappij.
2. Feminisering: De groei van het aantal vrouwen en vrouwelijke waarden in de maatschappij.
3. Flexibel leven: We willen alles in het leven kunnen doen, op ieder gewenst moment.
4. Robotisering: Steeds meer technologie, die het leven beheerst. 
5. Samenredzaamheid: Sociale innovatie en solidariteit.
6. Circulaire economie: Betekenis geven aan wat je doet. Centraal staat samenwerken om verspilling tegen te gaan. 

‘Toegankelijk en betaalbaar’

Op de ronde tafel zijn zo’n 80 tandartsen afgekomen. De tafel bestaat uit een gemengd gezelschap van jonge en oudere tandartsen, vertegenwoordigers van het ministerie van VWS, de NZa en zorgverzekeraar VGZ. Thera Evers en Arjan Wijnands, beiden sectorspecialisten bij ABN Amro, leiden de avond. ‘De vergrijzing neemt toe, oudere tandartsen gaan hun praktijk overdragen. Het ondernemerschap neemt af, jongeren hebben minder de neiging praktijken over te nemen’, schetst Wijnands. ‘Hoe houden we zorg toegankelijk en betaalbaar? Dat is de belangrijkste uitdaging voor de komende jaren’, vult Evers aan. ‘In krimpgebieden is het steeds lastiger om de zorg op peil en toegankelijk te houden.’

Stelling 1. Er moet een verplicht vak ‘ondernemerschap’ worden toegevoegd aan het curriculum van de opleiding tandheelkunde.

Joy van der Velde, masterstudent tandheelkunde, schetst de aanleiding tot deze stelling: door een gebrek aan ondernemerschap bij jonge tandartsen neemt de animo om een eigen praktijk op te zetten af. ‘Jongeren kiezen eerder voor een bestaan als ZZP-er dan als praktijkhouder, omdat ze dan ook al redelijk goed verdienen. Om het ondernemerschap te bevorderen is er een apart vak ondernemerschap in de opleiding nodig en een nieuwe ondernemersvereniging voor tandartsen. Daarin kunnen oudere tandartsen het ondernemerschap doorgeven aan jongeren’, stelt ze.  

Peter Koelewijn, tandarts in de Amsterdamse Bijlmer en award-winnaar ‘Tandartspraktijk van 2017’ , is voor een keuzevak ondernemerschap. Tegelijk relativeert hij het effect daarvan. ‘Slechts 10 tot 20 procent van de tandartsen moeten gaan ondernemen, want niet iedereen kan dat. Bovendien duurt het vaak een jaar of vijf voor je het vak in de vingers hebt en ziet waar je kansen als ondernemer liggen.’

'Slechts een op de drie ondernemer' 

Henk Donker, bestuurslid van beroepsorganisatie KNMT, denkt dat het kennisniveau en de praktijkervaring van aankomende tandartsen tijdens de studie minder was dan tijdens zijn opleiding in de jaren ’70. Jan Willem Vaartjes, voorzitter van de Associatie Nederlandse Tandartsen, denkt ook dat niet iedere tandarts ondernemer wordt. ‘Slechts een op de drie tandartsen wordt echt ondernemer, niet bij iedereen zit dat in het bloed.’ Hij benadrukt wel het belang van investeringen in praktijken door tandartsen zelf, om te voorkomen dat te veel praktijken onderdeel worden van ketens. ‘Het is belangrijk dat niet alle mondzorg in ketens wordt aangeboden. Op dit moment verkoopt 20 procent van de praktijkhouders die met pensioen gaan, zijn praktijk aan een keten. In Frankrijk moet bijvoorbeeld 50 procent van de praktijk eigendom blijven van een echte tandarts. We willen ook dat tandartsen zelf eigenaar blijven van hun praktijk.’

Koelewijn vertelt dat vier tandartsen in zijn praktijk begonnen als medewerker, maar na zo’n vier jaar ervoor kozen een eigen praktijk op te zetten. ‘Ik had graag gewild dat ze bleven, maar vind het natuurlijk ook goed dat ze die stap zetten. Ik geloof in ‘een mentormodel’, waarin oudere tandartsen jongere een tijd laten meekijken.’ Henk Donker (KNMT-bestuurder en tandarts in de Achterhoek) pleit voor een studie-uitbreiding in de vorm van een extra stagejaar. ‘De huidige generatie tandartsen kiest voor carrière en vrijheid. In mijn tijd investeerden we in een praktijk en legden ons daarmee op een praktijkhouderschap van dertig jaar.’

'Integrale zorg in teams' 

Maaike Wijnhoud, beleidsadviseur bij het ministerie van VWS, wijst erop dat tandartsen naast het praktijkhouderschap of werken bij een keten, ook kunnen kiezen voor een derde model: deelname aan een gezondheidscentrum. ‘De zorg moet in de toekomst nog integraler worden in zorgteams. Ook tandartsen kunnen in dergelijke centra meer in verbinding staan met andere zorgverleners. Dat speelt steeds meer bij de zorg voor de groeiende groep ouderen.’ Donker wijst op het risico van de omzet gedreven ketens. ‘Daar gaat het meer om omzet maken, dan om de zorgverlener die een afgewogen beslissing neemt. In zuidelijke landen als Spanje is de ketenvorming nog sterker, bestaan geen vaste tarieven en werken tandartsen vaak voor een habbekrats.’ Otto Cazemier, algemeen directeur van Dental Clinics, een keten met meer dan 70 praktijken, vindt niet dat de professionele autonomie binnen ketens afneemt. ‘Solopraktijken en ketens hebben geen tegengesteld belang.’

Een tandarts in de zaal signaleert dat er ook voor de bank een belangrijke rol ligt om het ondernemerschap van starters te faciliteren. ‘De bank kan een grotere rol spelen bij het aanbieden van overnamepraktijken aan jonge tandartsen.’ Sectorspecialist Thera Evers beaamt dit. ‘Voor ons als bank is het van groot belang dat er bij tandartsen voldoende ondernemerschap en concurrentie bestaat.’  

Stelling 2. Ketenvorming in de tandheelkunde moet een halt worden toegeroepen.

Otto Cazemier (Dental Clinics) ziet ketenvorming juist als onvermijdelijk. ‘Het enige alternatief voor ketens is de vorming van groepspraktijken, om de kosten te drukken.’ Peter Koelewijn vult aan dat het weinig zin heeft om je tegen trends te verzetten. ‘Groeps- en ketenvorming zijn nu eenmaal een trend, die wordt bevorderd door allerlei factoren. Het is tegelijk belangrijk om via bijvoorbeeld het Franse model ervoor te zorgen dat tenminste de helft van de aandelen in een keten bij de tandartsen zelf ligt. Als dat vorm krijgt in groepspraktijken, kun je volgens mij het ondernemerschap stimuleren.’

Bij verschillende deelnemers leeft niettemin de verwachting dat het aantal ketens zich zal uitbreiden. Henk Donker (KNMT) meent dat een van de oorzaken is dat jongeren eerder kiezen voor een bestaan als ZZP-er en niet kiezen voor de verantwoordelijkheid van een bestaan als praktijkhouder. ‘De jongere generatie is in principe niet ondernemend. 75 procent is vrouw, prima zorgverleners maar minder geneigd tot ondernemen. Jongeren kunnen lid worden van de KNMT en bij het ondernemerschap gecoacht worden door een mentor.’ De jonge tandarts Stephan Tjiook verwacht zelfs dat over tien jaar misschien wel 80 procent van de praktijken bij een keten is aangesloten.  

Stelling 3. Om tandartsen te stimuleren zich in krimpregio’s te vestigen zou de opleiding hier ook dependances moeten hebben.

De jonge tandarts Joanna Li verdedigt deze stelling. ‘In krimpregio’s dalen de inwonersaantallen, tot 2040 wel met 12,5 procent. Ook de werkgelegenheid en voorzieningen gaan achteruit. We spreken liever van kansregio’s omdat deze gebieden ook veel kansen bieden. De huizen zijn er goedkoper, er is een grote patiëntenpopulatie en het leven is er duurzamer, de leefomgeving is er vaak schoner. Het tandartsentekort ontstaat in deze regio’s doordat jonge tandartsen in de buurt van hun studentenstad blijven. De voorzieningen zijn hier ook minder. Een derde factor is de vergrijzing van de inwoners.'

Jan Willem Vaartjes (ANT) wijst erop dat er in het verleden al dependances in diverse regio’s bestonden, maar weer werden gesloten. Maaike Wijnhoud (VWS) vertelt dat het ministerie van OCW nadenkt over uitbreiding van het aantal opleidingsplaatsen, afhankelijk van het advies van het Capaciteitsorgaan. Henk Donker (KNMT) signaleert een groeiend tekort aan tandartsen door een grotere uitstroom aan ouderen en een kleine instroom aan jongeren. Leontien Schalk (zorginkoop VGZ) wijst op de komst van nieuwe beroepen als mondhygiënisten en preventie-assistenten die taken van de tandartsen hebben overgenomen. ‘Sinds de jaren ’70 is het aantal mensen dat nog eigen tanden heeft explosief gestegen’, reageert Donker. ‘Je hebt mondhygiënisten hard nodig, maar dat is niet genoeg.’

Thijs Vietje, beleidsmedewerker bij de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa), denkt dat iets verder reizen voor veel patiënten niet echt een probleem is. ‘We zouden meer moeten nadenken over de bekostiging die nodig is anders, meer preventief te gaan werken.’ De discussie komt zo op het belang van preventie en de lange weg die hierbij nog te gaan is. Rinke Blok signaleert dat veel mensen niet weten hoe ze hun kinderen gezond te eten moeten geven. ‘Ook van verzekeringen weten velen nauwelijks iets af. Ouders denken bijvoorbeeld dat tandheelkunde voor kinderen niet vergoed wordt. Patiënten hebben vaak geen idee hoe hun verzekering in elkaar zit.’

Dit is de eerste deel van het verslag over de Ronde Tafel Tandartsen. Het tweede deel verschijnt 23 oktober. Interesse in andere Ronde Tafels? Dit jaar volgen nog de Ronde Tafel Fysiotherapie op 7 november en de Ronde Tafel Apotheken op 14 november.  Meer informatie over de Ronde Tafels.