Artsen in Iran (1): na geneeskundestudie verplicht 2 jaar plattelandsdokter

De tweejaarlijkse International Summerschool Oncology aan het UMCG in Groningen is een prachtige kans voor studenten uit de hele wereld om kennis te maken met het oncologie-onderwijs in Groningen, maar ook en vooral met de verschillende culturele achtergronden van medestudenten (www.isoms.nl). 

Omdat mijn man voorzitter is van deze summerschool, werden we toen we in het voorjaar een reis door Iran maakten, uitgenodigd door één van deze studenten om haar en haar familie te bezoeken. Een bijzondere gelegenheid om het leven in Iran van binnenuit, te leren kennen.

In het kader van mijn onderzoek naar bedrijfsvoering van huisartsen, waarbij ik huisartsen heb bevraagd die zich in een gezondheidscentrum hebben gevestigd, had ik vooraf natuurlijk allerlei vragen: over hoe geneeskundestudenten tot huisarts worden opgeleid, hoe anderhalvelijnszorg wordt ingevuld en hoe de huisartsenzorg in Iran is georganiseerd.

Continu op hun hoede
Om iets van de invulling van de zorg in Iran te begrijpen, eerst een korte schets van de politieke situatie in het land. Sinds 1978 is Iran een theocratie waar ayatollah Khamenei momenteel de absolute macht heeft. Rohani is president, maar elke politieke beslissing van hem kan door Khamenei overruled worden. De Iraanse Revolutionaire Garde (IRG), het militaire elitecorps in Iran, handhaaft in opdracht van Khamenei de orde in het land, samen met de Basij, een paramilitair onderdeel van de IRG. Als toerist merk je niet zoveel van deze twee groeperingen, maar de Iraniërs zijn continu op hun hoede. Wanneer je namelijk op straat in gesprek komt met de bevolking, willen ze graag met je praten en je informeren over de politieke situatie. Mensen zijn op hun hoede en kijken steeds om zich heen, ze zijn bang om door de Basij verraden en vervolgens door de IRG opgepakt te worden. Maar toch doen ze hun verhaal, want ze willen dat de wereld weet wat er speelt.

Onvrijheid
Ons bezoek aan de Iraanse familie was echter uiterst aangenaam en het gesprek verliep heel ontspannen. Een ‘geneeskundige’ familie, met een vader die internist is, een moeder die huisarts is en twee dochters die geneeskunde studeren. Ze noemen zich ‘milde moslims’ en we dronken wijn en – tot onze verbazing Heineken! – bier. In deze huiselijke setting was er geen wantrouwen, geen angst om verraden te worden en dat leidde tot een open gesprek. Wat ons vooral trof was hun onvrijheid van handelen en hoe deze onvrijheid hun leven in alle facetten bepaalt. Voor een kleine misstap, of om onduidelijke redenen, kun je in de gevangenis terecht komen zonder vooruitzicht wanneer je weer vrij bent. De dochter van het gezin omschrijft het als: “You never know what’s gonna be your last mistake”.

De werkelijkheid van alledag is dus dat niets zeker is. De wetgeving kan zomaar veranderen, de wereldpolitiek beïnvloedt het leven van alledag, de overheid kan onverwacht ingrijpen waardoor je financiële situatie wijzigt (In de twee weken dat wij er waren werd de Iraanse munt 20% minder waard). Zet dat naast het feit dat je continu door de overheid in de gaten wordt gehouden, dan begrijp je hoe lastig het is om in Iran te leven.

Maar wat hebben we een bewondering voor deze mensen, voor wie zekerheid niet bestaat en die op schijnbaar westerse wijze invulling geven aan hun leven en aan hun werk in de zorg. En voor de mensen op straat die met ons in gesprek gaan en altijd vriendelijk zijn. Op vrijdagen zagen we in de parken hele families gezamenlijk op de grond. Ze uitnodigden ons uit voor koffie of thee en mierzoete koekjes. De Iraniërs zijn enorm gastvrij en verwelkomen hun buitenlandse gasten door op straat luid ‘welkom’ te roepen.

Twee jaar als plattelandsdokter
De studenten die wij spraken waren allen geneeskundestudenten die aan verschillende universiteiten studeren. In Iran zijn twee typen universiteiten; universiteiten die gratis zijn (met veel overheidsinvloed) en universiteiten waar je collegegeld moet betalen (met minder overheidsinvloed). Jonge mensen in Iran die geneeskunde gaan studeren willen allemaal graag naar een gratis universiteit waar het niveau van de opleidingen zeer hoog is. De overheid investeert veel geld in het onderwijs aan deze universiteiten en daarmee ook in de onderwijssalarissen. Zo is het dus een financieel aantrekkelijke plek voor studenten om te studeren en voor universitair docenten om te doceren. De andere universiteiten kunnen niet aan dit kwaliteitsniveau voldoen en hun afgestudeerden genieten minder aanzien dan die van de gratis overheidsuniversiteiten. Vandaar ook dat overheidsuniversiteiten mateloos populair zijn.

De geneeskundestudie duurt 7 jaar. Alle afgestudeerde artsen mogen zich general practitioner (huisarts) noemen en moeten als tegenprestatie voor hun gratis educatie twee jaar als plattelandsdokter werken. Soms als enige dokter in een kleine praktijk, soms als generalist in een ziekenhuis. Jonge afgestudeerden lopen hier echter niet warm voor. Met name studenten die in de stad zijn opgegroeid voelen weinig voor een plek op het platteland. Door de vele dialecten is de communicatie met patiënten voor hen vaak lastig en ook de levensstijl op het platteland sluit niet aan bij hun eigen levensbehoeften. Daarbij frustreert het hen ook dat zij daar niet de zorg kunnen leveren die ze zouden willen, omdat eenvoudigweg de middelen ontbreken.

Na deze verplichte twee jaar praktijkvoering gaan velen zich specialiseren. Populaire specialisaties zijn dermatologie, KNO, pathologie, oogheelkunde en radiologie. Volgens de dochter uit het gezin dat we bezochten zijn dit de specialisaties die leiden tot een aangenaam leven als gespecialiseerd arts in een stad. Het zijn namelijk de best betaalde banen met minder dienstbelasting dan bij de poortspecialismen (zoals chirurgie, interne geneeskunde, kindergeneeskunde, …). Dat er veel werk is voor KNO-artsen verbaasde ons niet. Tijdens de reis was het ons al opgevallen dat veel vrouwen pleisters op hun neus hebben. Een wipneus behoort tot het (westerse) schoonheidsideaal van de Iraanse vrouwen en daar hebben ze veel geld voor over. De ‘nose job’ is uiterst populair in Iran. Hoe is het mogelijk in een land met naar mijn idee de meest prachtige vrouwen…..

Deel 2 gaat over de moeilijke positie van vrouwelijke geneeskundestudenten en hun verlangen om naar het buitenland te vertrekken. 

In deel 3 meer over de moeder van het gezin die zich 25 jaar geleden als huisarts in de stad vestigde. Een keuze die jonge afgestudeerden op dit moment niet vaak meer maken.

Voor eenieder die graag meer over het leven in Iran wil lezen, raad ik het boek van Eefje Blankevoort aan, genaamd Stiekem kan hier alles. (vierde druk uit 2017)

Wilma Wolf is senior onderzoeker aan het Kenniscentrum NoorderRuimte, lectoraat Krimp en Leefomgeving, van de Hanzehogeschool Groningen. Zij doet onderzoek naar de bedrijfsvoering van huisartsen die zich recent in een gezondheidscentrum hebben gevestigd. In september komt het boek - getiteld Beste Praktijken – dat zij hierover schreef, uit. Tijdens MedischOndernemen LIVE op 5 oktober wordt dit boek uitgereikt door Garmt Postma, bestuurslid van de LHV.  Lees meer over dit boek en bestel het alvast met korting.