Co-Med deels failliet - wanneer gaat het grote samenklonteren in de huisartsenzorg beginnen?

MO heeft er de afgelopen jaren frequent over geschreven: het ontstaan van commerciële ketens als Co-Med, Centric Health, Quin Dokters, naast meer ideële organisaties als Arts en Zorg, Buurtdokters en Familiedokters (zie de verwijzingen onder dit artikel). Ook groeit het aantal kleinere ketens van drie tot vijf huisartsenpraktijken die worden geleid door een zakelijke huisarts, bijvoorbeeld in Limburg.

Wanneer gaat het grote samenklonteren beginnen?

Ketenvorming lijkt daarmee in de huisartsenzorg een trend, maar het grote samenklonteren tot Jumbo’s en AH’s moet nog beginnen. Welke factoren zullen deze ontwikkelingen bevorderen of afremmen? Dienen het commerciële bedrijven te zijn omdat die een keten goed weten te organiseren of juist niet? Wat wil de overheid? De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) en de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) gaan nu onderzoek doen aan welke kwaliteitseisen van zorg deze ketens moeten voldoen. Kunnen ketens het goedkoper en beter doen dan de huidige praktijkhoudende huisartsen In Nederland? Co-Med was vooral in het nieuws vanwege het grote aantal klachten over het gebrekkige zorgaanbod (Explosieve toename klachten Co-Med: ‘Na 7 terugbelverzoeken nog niet gebeld’, AD, 20 april 2024)

In zijn recente proefschrift betoogt Nico Verhoef: ‘Ongeveer 40 procent van de huisartsen heeft burn-outklachten’. Als oorzaak stelt Verhoef vast dat het niet het patiënt-gerelateerde werk is, maar de forse administratieve- en organisatorische belasting van een huisartsenpraktijk die de huisartsen het zwaarst belast. Hij ziet een forse stijging van de burn-out onder huisartsen sinds 2010. Huisartsen zijn niet opgeleid en vaak ook niet echt geïnteresseerd in administratie en organisatie. Dat zouden daartoe opgeleide mensen veel beter kunnen.

Zijn meer praktijkmanagers de oplossing?

Als praktijkhoudend huisarts moet je je aandacht verdelen over het medisch werk en het organiseren van de praktijk. Steeds meer praktijken werken met een praktijkmanager. Deze regelt allerlei zaken rond personeel van een huisartsenpraktijk; functioneringsgesprekken, sollicitaties, vakantiedagen, bedrijfsuitjes en oplossingen bij uitval. Best een ontlasting van het werk van de praktijkhouders. Maar niet alle praktijkhouders kunnen goed delegeren. Vaak willen en moeten ze zelf overzicht blijven houden over veel zaken: de kwaliteit van het medisch functioneren van medewerkers, het pand, de financiering, de kosten en de baten. Bovendien willen en moeten praktijkhouders over veel zaken steeds zelf de beslissingen nemen. Dat blijkt veel tijd en energie te kosten. Vervolgens leidt deze overbelasting tot veel burn-out van praktijkhoudende huisartsen en dat leidt weer tot uitstroom van ervaren en voor medisch werk goed gemotiveerde mensen.

Waarom lukt ketenvorming bij dierenartsen en opticiens wel?

In de diergeneeskunde zien we dat ketens goed werk doen. Onrendabele en stoppende praktijken worden opgekocht en opnieuw opgezet. Daarbij wordt geïnvesteerd in nieuwe technieken en beter management. De kosten voor het werk van de dierenarts nemen daardoor wel toe. Dat betekent dat de te lage tarieven nu worden gecorrigeerd. Een ander voorbeeld zijn de ketens van opticiens: er bestaan bijna geen zelfstandige opticiens en optometristen meer. Vrijwel iedereen werkt in een keten. Waarom zou dat voor huisartsen over enige jaren anders zijn?

Wat zijn de voordelen van ketens voor huisartsen?

Huisartsen kunnen zich helemaal gaan richten op de gezondheidszorg. Ze krijgen daarvoor een vaste uurvergoeding. Het merendeel van de waarnemende huisartsen werkt al voor een uurvergoeding (ZZP) en is daar blij mee. In een ketenorganisatie komen de praktijkhouders vrij voor uitsluitend medisch werk. Voor de avond- en weekenddienst zijn dan niet meer alleen de praktijkhoudende huisartsen verantwoordelijk. Zij dragen niet meer het zakelijke risico voor hun praktijk. Zij zijn ook niet meer hun hele leven gebonden aan één praktijk. Eindelijk kun je als huisarts ook carrière maken.

Lukt het ketens de zorg te optimaliseren?

Hoe kunnen ketens de huisartsenzorg optimaliseren? Er is veel aan de organisatie van huisartspraktijken te verbeteren. Onder andere door praktijken samen te voegen en grotere werkeenheden te maken. Kijk bijvoorbeeld naar Groot Brittannië, waar vaak 30 tot 40 huisartsen in één praktijk werken. Dat blijkt veel efficiënter. Ook het idee dat er een huisartsenpraktijk in ieder dorp en iedere wijk moet zijn, lijkt achterhaald. Veel dorpen hebben nu bijvoorbeeld nergens meer een bankfiliaal, maar wel een huisartsenpraktijk. Deskundige managers van ketens, commercieel of ideëel, kunnen de praktijken optimaal organiseren. Het aansturen van praktijkmanagers is dan geen nevenfunctie meer van een hiertoe niet opgeleide huisarts. Ook kan men het gebruik van ICT verder uitbreiden, meer telefonisch spreekuur op afstand en nog meer delegeren naar assistenten.

Wat zijn de voordelen voor patiënten?

Wat zijn de voordelen voor patiënten als je huisarts voortaan geen zelfstandig ondernemer is, maar in dienstverband werkt? De huisartsenketen dient te zorgen voor continuïteit van zorg, is gebaat bij tevreden patiënten en zal als organisatie de kwaliteit van de geleverde zorg moeten opvoeren en garanderen. De organisatie investeren in nieuwe technieken, waarvan praktijkhoudende huisartsen nu vaak denken: ‘Het zal mijn tijd wel duren’. Praktijken kunnen dan niet zo maar voor nieuwe patiënten gesloten worden. Van niet functionerende huisartsen en medewerkers kan sneller afscheid worden genomen. Zijn er ook nadelen voor de huidige huisarts-praktijkhouders? De extra inkomsten, die het praktijkhouderschap nu oplevert, worden minder. Het functioneren van de praktijkleider wordt ook kritischer bekeken: is hij genoeg communicabel, is zijn werk op niveau, past hij nog wel in de keten?

Wat zijn de nadelen voor patiënten?

De huisartsenpraktijken zullen groter worden en  kleine praktijken zullen verdwijnen, net zoals de kleine kruidenier ook is verdwenen. De persoonlijke arts-patiëntrelatie kan verder uitgehold worden. De kwaliteit van een keten kan veel lager zijn dan wat de patiënt gewend was. De tarieven en de kosten zullen mogelijk gaan stijgen. Een keten is er niet bij gebaat om niet-gedeclareerde services te verlenen en onder de prijs te werken, wat veel huisartsen nu wel doen vanuit de arts-patiëntrelatie.

(Oud-)werknemers Co-Med over slechte zorg en organisatie van huisartsenketen: 'Dit gaat een keer goed mis', EenVandaag, 29 mei 2023

Zal het samenklonteren tot grote ketens nog lang op zich laten wachten? Nee, dat denk ik niet, maar wanneer deze ontwikkeling echt doorzet lijkt mij nog ongewis. Kijk hoe snel de huisartsenpost er plotseling kwam, hoe snel parttime werken door huisarts normaal werd en hoe de solitaire huisarts bijna geheel is verdwenen. Ik denk dat de ontwikkeling naar grote huisartsenketens al is begonnen.

Zijn de extra managementlagen een nadeel?

Wat is er tegen ketens voor huisartsenpraktijken? Er komt een hele laag met managers en bestuurders bij. Die moeten betaald worden. Daarnaast moet er winst worden gemaakt voor de eigenaar, die met geldverstrekking het risico overneemt. Kernwaarden zoals de vaste arts-patiëntrelatie, dagelijkse beschikbaarheid, een goed ingespeeld team, een bereikbaar spoednummer en zorg in de terminale levensfase, waarbij de eigen huisarts op zijn of haar mobiel bereikbaar blijft, vragen om creatieve oplossingen.

Of dient de overheid juist zelf ‘ideële ketenvorming’ te stimuleren?

Het zou prima zijn als er ideële ketens gaan ontstaan, die voor de kwaliteit van de zorg gaan. Juist met slimme oplossingen kunnen ketens zich profileren, zoals nu zelfstandige behandelcentra al doen. Dat de kwaliteit van zorg moeilijk gehandhaafd wordt bij Co-Med, toont aan dat de IGJ en de NZa kwaliteitseisen moeten stellen en daarop toezicht houden. Vervolgens is het wachten op meer partijen, die een keten durven te beginnen. Misschien is het nu tijd dat de overheid zelf ketens, liefst zonder winstoogmerk, gaat stimuleren.

Meer lezen:

• (Oud-)werknemers Co-Med over slechte zorg en organisatie van huisartsenketen: 'Dit gaat een keer goed mis', EenVandaag, 29 mei 2023

• Explosieve toename klachten Co-Med: ‘Na 7 terugbelverzoeken nog niet gebeld’, AD, 20 april 2024
• Huisarts Danka Stuijver over het faillissement van de commerciële huisartsenketen Co-Med, Spijkers met koppen, 20 april 2024
• Arts en Zorg: Sanne van Duin (Arts en Zorg) over de ‘digital first’-praktijk: ‘DocLine zet zich in voor toekomstbestendige huisartsenzorg’, 2 oktober 2021

• Buurtdokters: Huisarts Sophie Brühl over ‘Buurtdokters’: ‘Dokteren voor de buurt, niet voor een keten’, 23 maart 2023