‘Meer gezonde jaren voor iedereen’: een unieke beschrijving van wat preventie oplevert

dinsdag 5 november 2024
timer 5 min

‘Meer gezonde jaren voor iedereen’ biedt een compleet overzicht van wat er in Nederland aan preventie mogelijk is. (Foto: Sandor Gora/Shutterstock)

Hoelang en hoe gezond we leven, is in Nederland oneerlijk verdeeld. Als je theoretisch bent opgeleid en daarmee je geld verdient, leef je acht á negen jaar langer dan iemand die praktisch werk doet. Bovendien leef je ook een groter aantal jaren in optimale gezondheid, terwijl mensen die praktisch werk hebben gedaan al vroeg sukkelen met hun gezondheid. Hoogste tijd voor meer preventieve maatregelen die de gezondheidskloof verkleinen, zo betoogt Paul van der Velpen (samen met anderen) in ‘Meer gezonde jaren voor iedereen. Bouwen aan volksgezondheid’.

De grote verschillen in gezondheid zijn al jaren bekend. Op allerlei niveaus vragen professionals en beleidsmakers zich dan ook af wat eraan gedaan kan worden. In het Integraal Zorg Akkoord zijn afspraken gemaakt over een nieuwe preventie-infrastructuur. Gemeenten, zorgverzekeraars en GGD-en zoeken naar oplossingen. Als lid van de Adviesraad Sociaal Domein in onze gemeente word ik met dezelfde vragen geconfronteerd. Wat kunnen wij onze gemeenten adviseren zodat burgers een beter en gezonder leven krijgen? Ligt de oplossing wel bij gemeenten?

Meest gezonde generatie

Nederland moet in 2040 de gezondste generatie hebben grootgebracht. Dan zijn de kinderen die in 2025 worden geboren vijftien jaar oud. Het landelijke doel is dat in 2040 alle Nederlanders ten minste vijf jaar langer in goede gezondheid leven. Op de tweede plaats is het doel dat de gezondheidsverschillen tussen de ‘lage’ en ‘hoge’ sociaaleconomische groepen met 30% moet zijn afgenomen. Bovendien moet in 2040 de ziektelast door een ongezonde leefstijl en -omgeving met 30 % zijn afgenomen.

Versnippering van preventie

Paul van der Velpen is al vanaf 1995 werkzaam in de publieke gezondheid en is perfect op de hoogte van alle preventieve methoden. De eerste negen hoofdstukken van zijn boek gaan over welke preventieve technieken, ideeën en experimenten er bestaan. Hij beschrijft dat uitputtend. Nu wordt er al veel gedaan aan preventie, maar de aanpak is versnipperd over verschillende actoren, niveaus en bestuurslagen. Van een aantal zaken is goed onderzocht wat de schadelast voor de burger is en wat men moet doen om die schade te beperken.

Landelijke aanpakken succesvol

Op de eerste plaats is het Rijksvaccinatieprogramma zeer effectief. Het beschermt ons tegen ernstige infectieziekten, waartegen meestal geen remedie bestaat. (Zie mijn vorige boekbespreking: ‘In gezonde staat’: pandemieën bepaalden de geschiedenis - en mogelijk ook de toekomst, 1 oktober 2024) Vervolgens zijn ook de bevolkingsonderzoeken effectief gebleken: vroegdiagnostiek voor borst- en darmkanker en de hielprik bij pasgeborenen. Ook is bekend dat stoppen met roken tien gezonde jaren toevoegt. Wenselijk is verder een landelijke aanpak tegen overgewicht, middelengebruik, bewegingsarmoede, gokverslaving en armoedestress.

Langetermijnbeleid ontbreekt

Landelijk vinden er veel experimenten plaats, maar ook hier is het beeld dat ze versnipperd zijn en na afloop onvoldoende worden onderzocht en gedocumenteerd. De 342 Nederlandse gemeenten beslissen op grond van eigen programma’s waar ze aan mee doen, en dat is meestal een beslissing die iedere vier jaar opnieuw wordt genomen. Langetermijnbeleid bestaat nauwelijks. Tegelijkertijd doen huisartsen, ziekenhuizen en andere instellingen ook veel preventief werk, naast hun curatieve taak. Denk aan de griepvaccinatie. Duidelijk is dat er voor iedere leeftijd een veelheid aan preventieve mogelijkheden zijn, om nog meer gezonde jaren te kunnen winnen.

Onmacht van de expert

Ieder hoofdstuk van ‘Meer gezonde jaren voor iedereen’ sluit af met een samenvatting. Zo ontstaat er een compleet overzicht van wat er in Nederland aan preventie mogelijk is en welke nieuwe methoden er zijn. Al lezend proef ik de onmacht van de expert, die allerlei mogelijkheden ziet, waarna beleidsmakers vaak toch anders beslissen. Zo blijven veel doelen moeilijk haalbaar, tenzij de politiek op nationaal niveau kiest voor een langjarig, consequent preventiebeleid. Vooral vanaf hoofdstuk 10 is de frustratie bij mensen met een hart voor de publieke gezondheid, tussen de regels te lezen. Deskundigen die weten wat er eigenlijk moet gebeuren, maar te vaak meemaken dat het toch niet lukt.

Bezuinigen op preventie-infrastructuur

Die beschermende rol van de overheid krijgt in de politiek vaak geen prioriteit. De regering bezuinigt nu al op een preventie-infrastructuur die een mogelijke nieuwe pandemie beter het hoofd kan bieden. Hoofdstuk 11 biedt aanbevelingen om te komen tot een regionale preventie-infrastructuur. Terwijl de decentralisatie voor de curatieve zorg en het sociaal domein mogelijk voordelen bood, zijn die er voor de preventie niet omdat daarvoor landelijk langjarig beleid nodig is. Van der Velpen doet met zijn medeauteurs vijf aanbevelingen om die opgave wel te realiseren. Daarbij dient de vrijblijvendheid te verdwijnen: zo is directe financiering nodig en een coördinerend regeringscommissaris, zoals ook de Raad voor de Volksgezondheid en Samenleving (RVS) adviseerde.

Unieke beschrijving

Komen er meer gezonde jaren voor iedereen? Niet alleen zijn er politieke reserves, maar ook de individualisering en het neoliberalisme vormen hierbij grote obstakels. In heel Europa zijn fietshelmen de regel, maar in Nederland is het de keus van het individu of hij of zij een helm gebruikt. Jaarlijks bestaat 40 procent van de 700 verkeersdoden uit fietsers. De uitholling van de zorg, met een hoog eigen risico en beperkingen voor fysiotherapie en tandheelkunde, werkt eveneens averechts.

Van der Velpen schrijft dat sinds de tandheelkunde uit de basisverzekering is gegaan, de gezondheid van burgers daalt vanwege aandoeningen ten gevolge van slecht tandheelkundig onderhoud. Als je geen geld hebt, schiet de tandarts er vaak bij in. Het boek van Paul van der Velpen biedt zo een unieke beschrijving van alles wat er in Nederland aan preventie gedaan wordt en hij schetst helder hoe de preventie verbeterd kan worden. Het is daarom een prima boek voor onze beleidsmakers onder het motto: beter voorkómen dan genezen.

Bestelinformatie:

Paul van der Velpen (redactie), Meer gezonde jaren voor iedereen. Bouwen aan volksgezondheid, Uitgeverij SWP, 2024


Recente blogs over dit thema: 

Reactie toevoegen

Beperkte HTML

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Lazy-loading is enabled for both <img> and <iframe> tags. If you want certain elements skip lazy-loading, add no-b-lazy class name.

Meer artikelen met dit thema

Pleidooi voor alternatieve bekostiging: Betaling per verrichting geeft een perverse prikkel. Wat werkt dan wel?

22 okt om 12:00 uurtimer5 min
Rutger IJntema en Wil van Erp, beide onderzoekers bij de Hogeschool Utrecht willen een gesprek op gang brengen…
Lees verder »
CEO Emile van Oorschot van Bergman Clinics (Foto: Bergman Clinics)
mic_external_onInterview

CEO Emile van Oorschot over het succes van Bergman Clinics: ‘Zelfstandige behandelcentra houden de zorg toegankelijk’

7 okt om 12:15 uurtimer8 min

De inzet op kwalitatief hoogwaardige focusklinieken verklaart het grote succes van Bergman…

Lees verder »
flash_onNieuws

Belastingdienst gaat vanaf 1 januari handhaven bij schijnzelfstandigheid: Wel overgangsperiode van een jaar voor werkgevers en zzp’ers

10 sep om 11:30 uurtimer5 min

Op 1 januari 2025 gaat de Belastingdienst ‘volledig handhaven’ op…

Lees verder »
Jos de Blok: ‘Ik wil terug naar de driehoek wijkverpleging, huisarts en maatschappelijk werk.' (Foto: Buurtzorg Nederland)
mic_external_onInterview

Jos de Blok (Buurtzorg) over sociaal ondernemen in de eerste lijn: ‘Dankzij professionele autonomie is het aantal uren thuiszorg bij ons gehalveerd’

4 sep om 12:30 uurtimer8 min
Jos de Blok, directeur van Buurtzorg Nederland, begon in 2023 een samenwerking met Buurtdokters en investeerde…
Lees verder »
Als we echt de gezondheidsachterstanden weg willen werken, moeten we jonge gezinnen helpen - Foto: Shutterstock
person_outlineBlog

Armoede uitgelegd: armoedestress leidt tot onnodig ziek zijn en jong sterven

19 aug om 16:30 uurtimer5 min
De titel van dit boek van Tim ‘S Jongers intrigeerde mij: ‘Armoede uitgelegd aan mensen met geld’. Wat zou dit…
Lees verder »
Rob van Damme - Foto: Martin Sprangers
person_outlineBlog

Kernwaarden huisartsenzorg onder druk: Het zal je dokter maar wezen

4 jul om 16:10 uurtimer4 min

Stel je woont in een dorp waar een huisarts met pensioen gaat. Aardige man, fijne dokter. Er…

Lees verder »
Wachtkamer huisarts - Foto: Shutterstock
person_outlineBlog

Co-Med deels failliet - wanneer gaat het grote samenklonteren in de huisartsenzorg beginnen?

3 mei om 14:00 uurtimer6 min
Co-Med, de omstreden commerciële bedrijfsketen voor huisartspraktijken met dertien huisartsenpraktijken, is…
Lees verder »
Jan Henk Nawijn (Foto: De Lieve Tandarts)
person_outlineBlog

De angst voor de tandarts én de onvoorspelbare rekening: Kerkratten en Baligangers

5 feb om 12:45 uurtimer4 min

Met De Lieve Tandarts proberen we drempels weg te nemen waardoor mensen niet meer naar de tandarts gaan.…

Lees verder »