Weg met de huisartsenpost

Het systeem van huisartsenposten heeft geleid tot een chronische overbelasting van een krimpende groep praktijkhoudende huisartsen, die overal voor verantwoordelijk wordt gehouden. Er is een parallel systeem van zorg ontstaan, dat ver weg staat van de normale huisartspraktijk. Alleen spoed of zorg, die men als spoed ervaart. Ingewikkelde triage door triagisten die de zorgvrager niet kennen. Hulp door willekeurige huisartsen, hulp aan mensen die de huisarts niet kent. En de onmogelijkheid om in de beperkte spoedtijd hele digitale dossiers gelezen te hebben. 

Zo is er de afgelopen 20 jaar een heel systeem ontstaan met eigen spreekkamers, ambulances, chauffeurs, triagisten, management en computersystemen om deze vorm van spoedzorg in Nederland te organiseren. Maar het is steeds minder echte huisartsenzorg, in de zin van persoonlijke, integrale, generalistische zorg, zoals we die van de huisarts kennen. We komen nu voor de keus te staan: oftewel weg met de huisarts of weg met de huisartsenpost.

De spoeddokter

In 2006 ging ik mee met een groepsreis naar Sicilië. Op een avond voelde een van de dames zich niet lekker en vond dat er een dokter moest komen. Binnen een uur was er een arts van de Italiaanse spoeddienst ter plekke en onderzocht haar en stelde haar in keurig Engels gerust. De volgende dag toen zij weer was bekomen, vertelde zij, dat in Italië alle spoedconsulten gratis zijn. Zelf heb ik op vakantie zowel in Frankrijk als ook in Spanje een beroep moeten doen op de spoeddiensten daar. We werden prima geholpen na het tonen van de Europese zorgpas. Over het Duitse systeem met ‘Notärtzen’ hoor ik enkel lof. Kunnen we in Nederland dat niet vertalen naar een systeem van noodartsen?

Drukke praktijkhouders doen de HAP erbij

In Nederland verzorgen een kleine groep van praktijkhoudende huisartsen de bedrijfszekerheid van de huisartsenposten gedurende 123 uur per week, waarnaast ze zelf nog een hele praktijk van gemiddeld meer dan 2500 patiënten verzorgen, samen met een eventuele vrijblijvende waarnemende huisarts. En in zijn of haar praktijk zijn de laatste jaren heel veel activiteiten van ziekenhuizen overgenomen omdat de huisarts dat beter en efficiënter kan. Ongeveer zoals de jeugdzorg vanaf 2015 naar de gemeenten is gegaan. Hoe is zo een systeem ontstaan? Waarom zijn de zittende huisartsen verantwoordelijk voor alle toegang tot de spoedzorg? En hoe kan het dat op het ministerie van VWS nu kritisch wordt gekeken welke SEH’s van ziekenhuizen mogelijk kunnen worden gesloten? Zonder te denken aan een beter landelijk dekkend systeem van noodartsen.

Ik werkte al voor 2000, de start van de huisartsenposten, als huisarts. Ik had best veel diensten. Aanvankelijk in 1975 deelden we met 4 collegae alleen de weekenddienst van zaterdagmiddag 14.00 tot zondagnacht 24.00. Later kwamen daar avonddiensten van 18.00 tot 24.00 uur bij. Donderdagavond was mijn vaste dienstavond. Eens in de 4 weken een weekenddienst. We dekten zo samen 54 uur af, tijd waarin je even echt vrij was. De overige (168 - 54 =) 114 werkte ik of was ik bereikbaar. Eigenlijk was dat goed te doen. Mijn patiënten belden me zelden onterecht en wachten geduldig het inloopspreekuur van de volgende dag af. Weinig mensen hadden een telefoon en al helemaal geen mobiel.

Overmatige consumptie

In de loop van de daarop volgende jaren, nam langzaam de ‘consumptie’ van de huisarts in de diensturen toe. Als er patiënten waren die overmatig gebruik maakten van onze diensten, wees ik die terecht. Ik heb wel eens iemand gevraagd om uit te zien naar een andere huisarts, als hij door bleef gaan met te frequent bellen buiten de normale spreekuren. Ik heb echter in al die jaren wel geleerd, dat het mensen aanleren van ‘beter spoedgedrag’ niet werkt. Ook nu zijn er nog mensen die denken, dat opvoeden een oplossing zou kunnen zijn. Zo kreeg ik eens, om 4.00 ‘s nachts gebeld voor een banaliteit, de vraag: ‘Maar wie moet ik dan bellen? Dit is toch het nummer van de helpdesk’. 

Aanvankelijk zocht ik praktische en technische oplossingen: een spoednummer in de praktijk. Ik kocht een videorecorder om het onderbroken televisieprogramma op te nemen, en eindelijk eens te weten hoe de krimi af was gelopen. Ik stopte met verloskunde ten gunste van de vroedvrouw en beperkte mij tot de corebusiness.

Leve de noodarts

Maar de consumptie bleek niet te stuiten. In de jaren negentig stopten zo veel overwerkte huisartsen met hun praktijk, dat het systeem niet meer werkte. De huisartsenpost was toen de oplossing. Per ingeschreven patiënt diende een huisarts een bepaalde tijd ter beschikking te zijn voor de post. Zo kochten we toen de diensten af. Na 20 jaar is het echter geen corebusiness meer. Nu is het tijd voor de noodarts. Er bestaat immers geen relatie meer tussen huisartsen en ingeschreven patiënten, nu zo veel huisartsen als zzp’er werken. En op de huisartsenpost wordt geen persoonlijke integrale generalistische zorg gegeven, maar slechts tegemoet gekomen aan de behoefte van een steeds bereikbare helpdesk.

Dus weg met de huisartsenpost. Leve de noodarts!

Thieu Heijltjes