Klimaatgerust wil de energietransitie 'praktisch' maken: ‘Grootste besparing haal je met de eerste stappen’

Klimaatgerust is een initiatief van Climate Neutral Foundation, eveneens een non-profit organisatie, vertellen adviseurs Mart van Assem en Eelco van IJken. ‘Met de naam Klimaatgerust willen we aangeven wat we willen bereiken: de energietransitie praktisch en behapbaar maken. Positief en activerend. We bieden ondernemers en praktijkhouders perspectief en ze het gevoel geven dat stappen zetten naar een meer duurzame bedrijfsvoering niet overkomelijk is.’

Stapsgewijze opbouw

Het initiatief, gestart in 2018, wordt mede mogelijk gemaakt door brancheorganisatie INretail, de Redevco Foundation en onder meer de gemeente Utrecht. Het programma gaat uit van een stapsgewijze opbouw, schetst Van IJken. ‘We beginnen bij voor de hand liggende maatregelen zoals de overstap naar groene energie, waarmee je een hele grote CO2-reductie realiseert. Bij energie besparen en CO2-reductie zit de grootste besparing in het begin van ons advies. Verlichting en verwarming zijn vaak de belangrijkste energieverbruikers. Dat begint met het vervangen van conventionele verlichting door ledverlichting en het overstappen op groene stroom. Daarna komt het goed gaan onderhouden van verwarmingssystemen of oude cv-ketels vervangen door HR-ketels.’

Certificaten op drie niveaus

Klimaatgerust kent certificaten op drie niveaus: Klimaat Bewust (het bronzen certificaat), Klimaat Efficiënt (het zilveren certificaat) en Klimaat Neutraal (het gouden certificaat). Het bronzen certificaat geeft aan dat de ondernemer bezig is geweest met energiebesparing, verlichting, verwarming en groene stroom. Het zilveren certificaat vergt meer investeringen en kosten ook meer tijd, zoals isolatie, vernieuwing van koelkasten, computer- en tv-schermen. Met het gouden certificaat is de praktijk volledig duurzaam, bijvoorbeeld dankzij Nederlandse groene stroom, zonnepanelen, afkoppeling van het gas en CO2-compensatie voor de resterende uitstoot.

Het eerste adviesgesprek bestaat uit een uitvraag en een rondgang door de praktijk, vult Van Assem aan. ‘Nuttig is als de praktijkhouder op een andere manier naar de praktijk gaat kijken. De vragen zijn bijvoorbeeld: welke energieverbruikers zijn er nu aanwezig en waar kunnen we daarbij verduurzamen? Op het eind van het gesprek kijken we wat er goed gaat en wat belangrijke verduurzamingstappen zijn. Naderhand sturen we een reportage op over de maatregelen die nog genomen kunnen worden.’

CO2-neutrale praktijk

Als praktijken de eerste stappen hebben gezet, komen de grote vragen aan de beurt zoals isoleren van het pand. ‘Het kan zijn dat de besparingen soms kleiner zijn dan de investeringen, zoals bij het vervangen van koelkasten, laptops en computers. Daarbij benadrukken we dat het goed is een natuurlijk moment voor de vervanging te kiezen. Je hoeft niet alles morgen in een keer te vervangen.’ Het toewerken naar een CO2-neutrale praktijk is de laatste stap. ‘Denk aan het overstappen naar Nederlandse groene stroom en aardgasvrij worden, zodat deze ook echt aansluit bij de energietransitie. Als er dan nog uitstoot overblijft, kan dat worden gecompenseerd via bomenaanplant.’

Het klinkt als een overzichtelijke aanpak, maar wat is jullie eigen belang hierbij?
Eelco van IJken: ‘We zagen dat de ondernemer op de hoek van de straat niet goed wordt voorzien van goed advies dat nodig is om in de transitie meet te gaan. Gemeenten en vastgoedpartijen investeren wel in verbeteringen op langere termijn, maar dat kan sneller door de ondernemer zelf ook te activeren. We vinden het interessant om die groep van advies te voorzien. Omdat daar niet goed een business model voor te bedenken is, hebben we een non-profit initiatief opgezet. We vragen gemeenten en vastgoedpartijen onze missie te ondersteunen.’

Driekwart van de CO2-uitstoot van de gezondheidszorg wordt veroorzaakt door verkeersbewegingen en logistiek, zo blijkt uit onderzoek van de Engelse National Health Service. Wat adviseert Klimaatgerust daarover?
Eelco van IJken: ‘We moedigen het goed inkopen van producten aan, alleen als individuele ondernemer heb je daar maar een beperkte invloed op. De energiebesparing heb je volledig in je eigen hand en daar kun je  meteen iets aan doen. Duurzaam inkopen is soms lastiger.’

Wat is het prijskaartje voor praktijken en ondernemers aan jullie programma?
Mart van Assem: ‘Voor het eerst advies vragen we € 400, waarbij we ruim een uur voor een uitvraag, adviesgesprek en een rondgang door het pand en de praktijk achteraf een reportage ontvangt. Wie in aanmerking komt voor het certificaat, kan het eerste jaar gratis deelnemen. Voor het certificaat vragen we een deelname van € 150 per jaar.’
Eelco van IJken: ‘We bieden een professioneel duurzaamheidspakket voor eerstelijnspraktijken, zonder poespas. Je kunt het certificaat op je balie neerzetten en er komt een sticker naast de deur, zodat iedereen kan zien dat je de goede stappen hebt gemaakt.’

Wat is het belang van eerstelijnspraktijken bij een certificaat?
Eelco van IJken: ‘Praktijken hebben niet altijd tijd om over dit soort vraagstukken na te denken, terwijl ze in sommige gevallen snel stappen kunnen zetten. Dan is het fijn dat er iemand is die na jouw overwegingen luistert, advies kan geven en het praktisch kan maken zonder luchtkastelen te schetsen. Als een assistente van de praktijk denkt: “Ik snap waar het over gaat en ik kan zelf een offerte vragen”, dan hebben we ons werk goed gedaan.’

Energiebesparing en CO2-neutraal maken van de praktijk leveren niet automatisch geld op?
‘Het kan geld opleveren, maar het vergt ook investeringen, daar moet je realistisch over zijn. De grootste besparingen zijn te realiseren met de eerste stappen. Dat geldt ook voor ondernemers die niet per se intrinsiek gemotiveerd zijn om iets te doen voor het klimaat. Ook zij gaan mee in de transitie door te laten zien dat als je al je lampen vervangt door ledlampen je direct gaat besparen. Dit is een belangrijke financiële prikkel om toch te verduurzamen. Voor ondernemers kan het een reden zijn om toch aanpassingen te gaan doen.’

Hoe staat het met duurzaamheid in de eerste lijn?
‘Dat verschilt heel erg. In nieuwe praktijken is meestal veel gedaan, maar er zijn ook praktijken die 20 jaar geleden voor het laatst zijn verbouwd en waar de halogeenlamp nog in het plafond zit. Verbouwing is een goed moment, maar mensen bedenken soms ineens dat ze willen verduurzamen. Als ze dan een informatiebehoefte hebben kunnen wij ze daar praktisch bij helpen.’

Hebben jullie ook goede voorbeelden?
‘In Therapeuticum Utrecht werkt een verzameling van eerstelijns zorgverleners, zoals huisarts, fysio, diëtist. Ze wilden iets met verduurzaming en zouden binnenkort gaan verbouwen en vroegen ons: waar moet we aan denken? De verbouwing vormde een goed moment voor ons om mee te denken: denk aan isolatie, het inregelen van verwarming en koelingssystemen. Ze gingen direct aan de slag met verlichting en op termijn met het isoleren van het pand.’
‘De huisartsenpraktijk Mariahoek in Utrecht nam het zilveren certificaat af en kwamen een paar maanden later alweer terug voor een nieuwe stap naar goud (zie foto). Ze hadden al geïnvesteerd in duurzaamheid stapten toen ook over van Europese op Nederlandse groene stroom. Vervolgens gingen ze starten met het compenseren van de resterende CO2-uitstoot. Omdat de stroom in de huur werd bijgeleverd, moesten ze met de verhuurder in discussie over een nieuw contract.’

Links:

• Klimaatgerust
• Climate Neutral Foundation
• Huisartsenpraktijk Mariahoek in Utrecht