Evelyn Brakema over het Groene Zorg Festival: ‘Steeds meer zorgverleners bijten zich vast in thema klimaat’

‘Veel medici zetten zich inmiddels in omdat ze zich meer realiseren hoezeer gezondheid samenhangt met klimaatverandering’, vertelt Evelyn Brakema, huisarts in opleiding en wetenschapper bij het LUMC. Ook is ze voorzitter van de Groene Zorg Alliantie, die dit jaar voor de derde keer het Groene Zorg Festival organiseert. De alliantie is als beweging een brede afspiegeling van de zorg, waarin onder meer studenten, verpleegkundigen, fysiotherapeuten, tandartsen en medisch specialisten samen actief zijn.

Het aantal actieve zorgverleners groeit snel, zegt Brakema. Inmiddels is landelijk een scala aan commissies en green teams betrokken: netwerken als de Groene Huisarts, Duurzame Oogheelkunde, de Groene OK, green teams van ziekenhuizen. Vanuit deze clubs organiseren vrijwilligers het festival, als jaarlijks ontmoetings- en uitwisselingsmoment voor de verschillende beroepsgroepen.

Klimaatdesinformatie

‘Klimaatdesinformatie’ is een van de grote thema’s dit jaar. ‘Een groeiend probleem’, constateert Brakema. ‘De verspreiders zijn een kleine groep, die heel luid is en actief informatie verspreidt die niet klopt. Dat is echt schadelijk voor de gezondheid, omdat klimaatverandering invloed heeft op alle gezondheidsuitkomsten. We zien bijvoorbeeld ouderen die in de zomer hele periodes hun huis niet meer uitkomen vanwege de hitte. Verloskundigen zien een toename van het aantal vroeggeboortes. Tegelijk is er een kleine groep die klimaatverandering blijft ontkennen en de wetenschappelijke bewijzen daarvoor bagatelliseert. Zij hebben grote invloed op beleidsmakers en burgers, waardoor het moeilijker wordt voor artsen om hun werk te doen.’

Feitenkennis cruciaal

Patiënten hechten intussen veel waarde aan de informatie over klimaat die ze van artsen krijgen, zo blijkt uit onderzoek. ‘Dat brengt ook verantwoordelijkheid voor ons mee. Het is dus belangrijk dat we weten hoe de feiten over klimaat in elkaar zitten. Als er desinformatie verspreid wordt, moeten we daar op een goed onderbouwde manier op kunnen reageren.’

Zo was recent de totale uitstoot van de zorgsector onderwerp van discussie, door een stelling van Martien Visser, lector bij de Hanzehogeschool en manager bij de Gasunie (Zorgvisie, ‘Zorg stoot veel minder CO2 uit dan vaak wordt gedacht’). Volgens Visser zou de zorg niet verantwoordelijk zijn voor 7 procent van de Nederlandse CO2-uitstoot, maar aanzienlijk minder. Brakema: ‘Die 7 procent is gebaseerd op een zeer degelijke studie van het RIVM, gepubliceerd in wetenschappelijk tijdschrift the Lancet. Door de uitspraak van zo’n lector kunnen mensen weer tien stappen terug gaan qua bewustwording.’

Klimaatrechtvaardigheid

Een ander groot thema is ‘klimaatrechtvaardigheid’, vertelt Brakema. ‘Het klimaatprobleem is super onrechtvaardig verdeeld. Degenen die de meeste klimaatschade veroorzaken zijn vaak ook degenen die er als laatste last van hebben. De effecten zijn vaak grootschalig, nationaal en internationaal. Door onze uitstoot hebben nu mensen in Kenya last van droogte en watertekorten, waardoor oorlogen kunnen ontstaan. De schade ontstaat vaak daar waar mensen geen infrastructuur hebben die hen tegen rampen beschermt.’

Klimaatschade

Ook binnen Nederland pakt de klimaatschade verschillend uit voor de gezondheid. ‘Mensen met een hoger inkomen vliegen vaak meer en hebben een grotere footprint. De meeste luchtvervuiling is vlakbij snelwegen, waar vaak mensen met minder inkomen wonen. Als zorgprofessionals kunnen we ons dus hard maken voor klimaatrechtvaardigheid, lokaal en nationaal. We kunnen ons uitspreken voor oplossingen, waarmee je de meest kwetsbaren niet extra mee straft. Neem bijvoorbeeld de verschillende medicijnen voor astmapatiënten, waarbij aerosolen een sterk broeikasgas uitstoten en poederinhalatoren niet. Verzekeraars vergoeden nu niet altijd de milieuvriendelijke poederinhalatoren. Wanneer we poederinhalatoren de standaard gaan maken, zou het onrechtvaardig zijn als de astmapatiënt, die dus vaker langs een vervuilende snelweg woont , daar voor moet opdraaien.’

Lessen delen

Komende zaterdag trekt de derde editie van het festival meer dan 650 deelnemers. Brakema herinnert zich dat bij de start van de Groene Zorg Alliantie in 2021 zich zestien groepen aansloten. ‘Inmiddels zijn dat er meer dan 220, met in totaal duizenden zorgprofessionals. Iedereen die aanhaakt, haakt ook niet meer af, zo blijkt. Veel mensen bijten zich vast in het onderwerp. Door te verbinden, willen we de transitie naar duurzame zorg en een gezonde aarde versnellen. Die verbinding zorgt ervoor dat we niet allemaal zelf het wiel hoeven uit te vinden: huisartsen kunnen bijvoorbeeld leren van de lessen van de geriaters. Ook verenigen we de stem van de verschillende zorgprofessionals.’

Kennis in Green Deal en Planetary Health in opleiding

‘Dankzij de pleidooien van de alliantie hebben we ‘Kennis’ als nieuw thema in de Green Deal 3.0 kunnen krijgen. Daardoor gaan nu alle Nederlandse zorgopleidingen Planetary Health als thema integreren. We hebben samen met de internationale klimaat- en gezondheid  gemeenschap hard gelobbyd om gezondheid op de agenda van de Klimaattoppen te krijgen. Afgelopen jaar is dat in Dubai voor het eerst gelukt als apart dagthema. Daaruit blijkt dat zorgprofessionals wel degelijk invloed hebben. Ik word kortom hoopvol van alle veranderingen die we voor elkaar krijgen en de energie die er in onze beroepsgroep zit.’

Link: Groene Zorg Festival 2023 druk bezocht: ‘Stijgende zorgvraag en personeelsschaarste vergen een radicaal andere aanpak’, 4 oktober 2023

Groene Zorg Festival, 28 september: ‘Zorgen kan ook duurzaam’

Op zaterdag 28 september houdt De Groene Zorg Alliantie de derde editie van het Groene Zorg Festival in het Gooiland Hotel in Hilversum. De klimaatcrisis vormt deze eeuw al de grootste bedreiging voor de gezondheid. Paradoxaal genoeg draagt de zorg substantieel bij aan de crisis, met maar liefst 7% van de Nederlandse CO2-uitstoot. Zo zorgt de zorg voor de patiënt van morgen. Ruim 650 zorgprofessionals vieren aanstaande zaterdag 28 september ‘dat zorgen ook duurzaam kan!’

Meer informatie: Groene Zorg Festival, Gooiland Hotel, Hilversum, 28 september 2024