Anne Roosendaal (De Klimaat Dokter): ‘Veel klimaatacties zijn niet moeilijk’

‘We willen vooral het uitzoekwerk dat bij klimaatmaatregelen komt kijken, uit handen nemen’, vertelt Anne Roosendaal. Zij is een van de vier specialisten Ouderengeneeskunde in opleiding (AIOS) die het initiatief namen tot De Klimaat Dokter. ‘Jonge artsen zitten vaak in een drukke levensfase, met werk, opleiding, gezin. De vraag is dan wat je er bij kunt hebben. Tegelijkertijd is de urgentie zo groot, dat je ook niet een paar jaar te blijven wachten. Vanuit die onrust hebben we De Klimaat Dokter opgezet.’

‘Anders voorschrijven niet moeilijk’

Van collega’s hoorden de AIOS dat veranderingen binnen de beroepsgroep vaak ‘stroperig’ verlopen.  ‘We moedigen mensen aan in actie te komen. Het leukste voor mij is dat ik geleerd heb dat veel dingen niet heel moeilijk zijn. Je kunt duurzaamheid heel goed meenemen in je voorschrijfgedrag. Kijk maar naar nieuwe richtlijnen en inzichten, die passen we heel vanzelfsprekend toe. Bij duurzame keuzes hoeft dit niet anders te zijn en gaat bovendien vaak samen met wat het beste is voor de patiënt. Denk aan minder voorschrijven (‘deprescribing’) en aandacht voor niet-medicamenteuze interventies bij hart- en vaatziekten. Of het voorschrijven van poederinhalatoren, dat is allemaal makkelijk toe te passen. We willen de drempels daarvoor verlagen.’

‘Inspireren en handvatten bieden’

Zelf is Roosendaal geïnspireerd door diverse bewegingen rond klimaat en milieu. Ze noemt als voorbeeld de acties van Fossielvrij Nederland, dat het voor elkaar kreeg dat de gemeente Amsterdam geen reclame meer toestaat van ’fossiele bedrijven’. 

‘Hierdoor zie je geen reclames van goedkope vliegreizen meer in het openbaar vervoer. Ook is het Museumplein vorig jaar fossielvrij gemaakt. Of kijk naar de actiegroep Extinction Rebellion, die het voor elkaar kreeg dat er een landelijk burgerberaad over klimaatzaken op de politieke agenda is gezet. Als je grote veranderingen teweeg wil brengen heb je blijkbaar een groep mensen nodig die schreeuwt en prikkelt. Als Klimaat Dokter zijn wij vooral gericht op inspireren, informeren, motiveren, activeren, samen optrekken discussie en praktische handvatten bieden.’

‘Klimaat meenemen in bedrijfsvoering’

Kleine stappen leveren al veel op, merkte Roosendaal. ‘Voordat je een nieuw recept schrijft, maakt een simpele vraag als “Hoeveel heeft u nog thuis?” al verschil. Als we dat met zijn allen standaard doen, maakt dat een enorm verschil. Praktijkhoudende huisartsen die overstappen op een volledig groene energieleverancier, reduceren de CO2-uitstoot ook al meteen met de helft. We willen het zo normaler maken dat we dit soort dingen meenemen in de bedrijfsvoering. Als collega’s zich hierover uitspreken, dan wordt rekening houden met het klimaat steeds vanzelfsprekender.’

Roosendaal noemt als goede voorbeelden de veranderingen bij grote zorgorganisaties als de Alrijne Zorggroep (regio Leiden) en AxionContinu (regio Utrecht). ‘Bij beide organisaties werken facilitair managers, die hier een enorme passie voor hebben. Ze slaagden erin de bedrijfscultuur te veranderen, waardoor klimaat een belangrijk onderwerp werd. Zij laten zien dat je ook als je niet in het bestuur zit, iets op grotere schaal kunt betekenen van onderaf. Wij hopen dat dit soort voorbeelden en die van actieve ‘klimaatdokters’ aanstekelijk werken.’

Hoe komt het dat beroepsorganisaties minder bovenop het onderwerp zitten?
‘Ik denk dat het een gebrek aan kennis is, zowel over de klimaatcrisis als de relatie met de gezondheidszorg. Dat er een relatie tussen beide bestaat is evident. Als je ziet hoe groot de evidentie is en hoe groot de urgentie, is het gek dat er nog niet veel mee gebeurt. Dan is het de verantwoordelijkheid van de leden, om aan te geven dat de beroepsgroep er mee bezig moet gaan.’

Tegelijk hebben initiatieven van artsen duidelijk invloed, bijvoorbeeld rond de niet duurzame investeringen van pensioenfondsen.
‘Klopt. Inspirerende voorbeelden zijn de initiatieven van Groen Pensioen en het artikel van medisch specialist Serge Zweers in Medisch Contact (Pensioengeld artsen gaat naar foute bedrijven). Dat zijn de eerste sneeuwballen bovenaan de berg geweest.  Zij hebben het onderwerp in sneltreinvaart op de kaart gezet. Hierdoor kwam er ook steun voor de kritische aandeelhouders van Follow This bij de aandeelhoudersvergadering van Shell. Gevolg was dat Pensioenfonds Zorg en Welzijn hierop voor deze resolutie stemde en het Pensioenfonds voor Huisartsen zijn aandelen Shell verkocht. Zonder de gepassioneerde mensen van Groen Pensioen en Serge Zweers was dit niet gebeurd.’

Huisarts Dennis Pot laat zien dat een zelfstandige praktijk ook veel kan doen. Preventie en duurzaamheid gaan hand in hand, stelt hij.
‘Ja. Een grotendeels plantaardig dieet werkt preventief zowel voor hart- en vaatziekten, als voor de klimaatcrisis. Die crisis is ook weer ziekmakend, dus moeten we iets doen. Beeldende voorbeelden zijn de hittegolven die dodelijk kunnen zijn voor oudere patiënten, zoals blijkt uit de oversterfte in extreme perioden. Denk aan de opkomst van de eikenprocessierups, ook door klimaatopwarming. Ook waterkwaliteit wordt beïnvloed door zowel medicijnresten als door warmte.’

Is niet een nadeel van de eerste lijn dat er zo veel zelfstandige praktijken zijn? 
‘Dat heeft twee kanten: korte lijnen kunnen veranderingen makkelijker maken. Tegelijk zitten ze vaak op eilandjes. Wel is er nu een landelijke werkgroep Duurzame Huisartsen. Ook vanuit De Klimaat Dokter willen we een ondersteunende omgeving bieden. Het is fijn om over dit onderwerp te sparren, dat kan veel energie geven. Een huisarts of eerstelijnspraktijk die niet weet hoe hij of zij verder moet, kan contact met ons opnemen.’

‘Er zijn nu veel ontwikkelingen. Het Nederlands Huisartsen Genootschap komt binnenkort met een draaiboek ‘Duurzame praktijk’. Voor de ouderenzorg komt er Milieuthermometer zorg waarin voor het eerst het handelen van de medici hierin wordt meegenomen Verder is er Routekaart CO2-reductie van Stimular een bruikbare tool, die zowel CO2-reductie oplevert als financiële besparingen. Over zeven tot tien jaar leveren investeringen in energiebesparingen aanzienlijke besparingen op. Zie het voorbeeld bij Stimular van Careyn, een instelling in Utrecht waar ze € 2,4 miljoen investeerden en uiteindelijk € 2,7 miljoen bespaarden.’

Links:

• De Klimaat Dokter
• Medisch Ondernemen, Initiatieven duurzaam beleggen: ‘Pensioenfonds Huisartsen (SPH) verkocht aandelen Shell’, 14 mei 2021
• Medisch Ondernemen, ‘Groenste huisarts’ Dennis Pot: ‘Het is gek dat ik in 2021 nog de eerste ben’, 20 mei 2021
• Milieuplatform Zorg, Milieuthermometer zorg' en Stimular, Routekaart CO2-reductie Careyn
• Serge Zweers, Pensioengeld artsen gaat naar foute bedrijven, Medisch Contact 21 februari

Dit artikel verschijnt in het kader van het maandthema ‘Futureproof’. Wilt u meer weten over dit thema, meldt u zich dan aan voor: Online Dag van de Praktijkhouder ‘Is uw praktijk Futureproof?’

Sluit u aan

Als lid van MedischOndernemen staat u er niet alleen voor. U heeft toegang tot kennis via de website, de wekelijkse nieuwsbrief en MedischOndernemen Magazine. Verder krijgt u korting op onze evenementen zoals Mondzorgpraktijk Anno Nu en Fysiopraktijk Anno Nu, en profiteert u van korting op onze geaccrediteerde PatiëntenEnquete voor het meten van klanttevredenheid van tandartspraktijken.

Wilt u ook op de hoogte blijven van Medisch Ondernemen? Schrijf u hier in voor onze nieuwsbrieven Eerstelijn en Mondzorg.