Bart Smit (HOOG) over de voortgang van het IZA in de regio: ‘Huisarts wordt cruciale schakel tussen zorg en sociaal domein’

Hoe werkt een regionale huisartsenorganisatie als het Gelderse HOOG aan uitvoering van het Integraal Zorgakkoord? Wat zijn thema’s waarop regionale transformaties plaatsvinden? De huisarts krijgt een cruciale schakelfunctie tussen het zorg- en sociaal domein, zegt Bart Smit, bestuursvoorzitter van Huisartsenorganisatie van Oost-Gelderland (HOOG). Alleen: die nieuwe rol van de huisarts in het IZA wordt bemoeilijkt door traditionele financiering en bezuinigingen.

Bij HOOG zijn de coöperaties van huisartsen in Apeldoorn, Zutphen en de Oost-Achterhoek aangesloten. De groep vertegenwoordigt 140 huisartsenpraktijken en omvat drie huisartsenspoedposten. Ook verzorgt HOOG de ketenzorg, heeft een eigen academie en een uitleenpool voor personeel. De organisatie werkt in een grote regio - Achterhoek, Apeldoorn, Zutphen, Lochem, Brummen, Epe, Hattem en Heerde - samen met partners aan uitvoering van het Integraal Zorgakkoord.

Als bestuursvoorzitter van HOOG is Bart Smit in de regio Apeldoorn-Zutphen voorzitter van de regionale regiegroep van het IZA. Daarnaast is hij bestuurlijke trekker van een aantal thematafels: de digitaliseringstafel, de arbeidstafel en de spoedzorg. Bovendien is Smit voorzitter van het bestuurlijk platform Apeldoorn, een van de deelregio's van het regionale IZA-traject.

‘Die functies bekleed ik omdat we van mening zijn dat in de veranderingen in de zorg door het Integraal Zorgakkoord de huisarts een cruciale schakelfunctie gaat krijgen tussen het sociaal domein, de eerste lijn en de tweede lijn.’ Ook in de Achterhoek is Smit betrokken bij de brede thematafel, maar is hij geen bestuurlijk trekker van één van de deelthema’s. ‘We werken nauw samen met de huisartsenorganisatie van de West-Achterhoek om de stem van de huisartsen te vertegenwoordigen.’

Herinrichting van spoedzorg

Smit schetst de prioriteiten die de regionale partners voor de transities in het IZA-traject hebben vastgesteld. ‘Onze opgave is het anders inrichten van de spoedzorg. In Zutphen lukte het Gelre-ziekenhuis het niet meer de spoedeisende hulp 24/7 per week rond te krijgen. Om 21 uur wordt de spoedeisende hulp afgeschaald naar een Spoedplein waar de huisarts de zorg levert en ook de toegang tot spoedeisende hulp regelt. Wat je nu hoort over de perikelen rond het Zuyderland-ziekenhuis in Heerlen hebben we in Zutphen al gerealiseerd.’

Huisartsen spelen nu de coördinerende rol op het Spoedplein. ‘De verloskunde is afgeschaald en de afdeling IC is verplaatst naar naast het Spoedplein. Op deze manier kunnen we in Zutphen de 24-uurs spoedzorg toch op een goede manier bieden, waarbij er geen grens meer is tussen de huisartsenspoedpost en de spoedeisende hulp. Met andere woorden: bij het Spoedplein is geen verschil meer tussen de huisartsenorganisatie en het ziekenhuis. Wij acteren daarvan vanuit één team, één taak en één organisatie. Dat is echt vernieuwend, omdat we met minder personeel, met behoud van kwaliteit van zorg, meer mensen kunnen bedienen.’

Als onderdeel van de IZA-transities wordt het Spoedplein verder uitgebouwd tot een regionaal zorgcoördinatiecentrum. ‘De ambitie is dat het een centrum wordt waarin mensen worden getrieerd, beoordeeld en geplaatst vanuit de verstandelijk gehandicaptenzorg, de verpleeg- en thuiszorg, de huisartsenzorg en de ziekenhuiszorg. Daar hoort een capaciteitsorgaan bij dat de beschikbaarheid van de bedden in de regio real time weergeeft.’

Andere rol huisarts

In het IZA wordt de rol van de regionale huisartsenorganisatie omschreven als de gids voor het beter organiseren van de eerste lijn, dat wil zeggen dat samenwerking tussen apotheken, wijkverpleegkundigen, fysiotherapie en paramedici. Dat perspectief sluit aan op de Visie eerstelijnszorg 2030 van het ministerie van VWS, met inzet op wijkteams die bestaan uit de combinatie van sociaal werk, wijkverpleegkundigen, apotheek en de huisarts.

Bart Smit: ‘Als de huisarts een zorgvraag niet kon oplossen, stuurde hij of zij voorheen de patiënt vaak door naar de tweede lijn. Het doel is nu om problemen op te lossen in de samenwerking van sociaal domein en de eerste lijn. Dat betekent dat het ziekenhuis een krimpmarkt wordt, in plaats van een groeimarkt. De huisarts verwijst straks vaker naar het sociaal domein. Dat betekent dat mensen die nu met psychosociale problemen bij de huisarts komen, dus medicaliseren, steeds meer terug gelegd worden in de oplossingssfeer van het sociaal domein. Dat is een wezenlijke verandering en de essentie van het IZA.’

Omslag verwachtingspatroon

Smit schetst welke cultuuromslag dat vergt. ‘Met ondersteuning van de wijkteams wordt de burger meer verantwoordelijk voor het management van het eigen ziekteproces en zijn gezondheid. Niet alles kan worden opgelost, mensen moeten leren omgaan met teleurstellingen en beperkingen, niet alles is een ziekte. Als mensen stress hebben, moeten ze daar iets aan gaan doen, in plaats van het te gaan medicaliseren en pillen te slikken. Sommige patiënten zeggen dan dat ze ergens recht op hebben, omdat ze immers premie betalen. De huisarts moet daarover met hen het gesprek aangaan, omdat ze vaak nog een ander verwachtingspatroon hebben. Dat is soms a hell of a job.’

Ook de huidige politieke arena maakt het schakelen lastig, signaleert Smit. ‘Politici suggereren vaak dat we in de zorg nog alles kunnen waarmaken. Alleen al door de arbeidskrapte kunnen we dat juist niet. De komende vijf tot tien jaar hebben we in de regio een groei van de zorgvraag en tegelijk een personeelskrimp. We moeten dus met minder mensen meer patiënten bedienen. Daarmee komt per definitie de maakbaarheid van de zorg ter discussie te staan.’

Traditionele financiering en bezuinigingen

De transities moeten nog vorm krijgen, waarbij de traditionele financiering een obstakel vormt. ‘We moeten vernieuwen binnen de systematiek van de traditionele financiering, ook bij het Spoedplein. Als je ‘één team, één taak, één organisatie’ wordt, zou je ook graag één tarief willen hebben voor spoed. Dat betekent ook dat het budget van de huisartsenpost en de spoedeisende hulp samengevoegd moet worden. We zijn innovatief bezig, maar de financiering is nog traditioneel ingericht wat de vernieuwing eigenlijk tegenhoudt.’

Tegelijk staat het sociaal domein, vanuit de Wet Maatschappelijke Ondersteuning, voor grote bezuinigingen. ‘2026 wordt een ravijnjaar voor gemeenten omdat er voor miljarden bezuinigd moet worden. Dat wordt een heel lastig verhaal, nu we midden in die transitie zitten. We willen graag de preventieagenda in gemeenten uitvoeren, om ziekten te voorkomen en gezond gedrag te stimuleren, maar het kabinet bezuinigt 60% van het preventiebudget weg. Als ze zo op de preventie bezuinigen én de gemeenten korten op hun activiteiten, maakt dat de transitie en minder medische consumptie ook veel moeilijker.’

Meer Tijd voor de Patiënt

Hoe gaat het intussen met de specifieke IZA-speerpunten voor huisartsen, zoals Meer Tijd voor de Patiënt? Praktijken hebben een eigen ontwikkelcyclus en zijn er niet overal even ver mee, legt Smit uit. ‘In alle drie regio’s hebben praktijken een plan geschreven om in de praktijkvoering zaken te veranderen zodat ze meer tijd voor de patiënt hebben. Denk aan de inzet van meer personeel, met bijvoorbeeld de physician assistant, zodat je als huisarts niet meer alle patiënten zelf hoeft te zien.’

MTVP maakt de inzet op de methode-Positieve Gezondheid mogelijk, schetst Smit ook. ‘Gemeenten intensiveren de samenwerking met het sociaal domein en huisartsen zetten in veel gevallen bijvoorbeeld Welzijn op Recept in. Jammer vind ik wel dat er al huisartsen waren die al op een innovatieve manier met MTVP aan de slag waren, maar dit is in de regeling niet gehonoreerd. Iedereen moet zijn eigen accenten kunnen zetten. Een praktijk in een achterstandswijk of in een wijk met meer chronische zieken werkt anders dan een praktijk die daarmee niet te maken heeft. Volgens mij moet je daar differentiatieruimte in toelaten.’

Vermindering van de regeldruk is een ander belangrijk speerpunt van het IZA. ‘Als je kijkt naar de aanvraagsystematiek voor de snelle toets en de transitiegelden, dan zijn dat alleen al trajecten met de omvang van een proefschrift. Bij alle veranderingen die we inzetten, hebben we als grondbeginsel dat we kijken of we de administratieve last en de werkdruk kunnen verlagen, zodat we het werk met minder mensen meer kunnen doen. Dat staat van tijd tot tijd op gespannen voet met de oude financieringssystemen.’

Verdere digitalisering

Ook digitalisering is een opvallende prioriteit in het IZA, waar HOOG actieve stappen in zet, vertelt Smit. ‘We zijn al twee jaar uitgeroepen tot de zorggroep met de meeste digitale ondersteuning van de patiënten in de ketenzorg. We zijn nu bezig met het inrichten van een digitaal voorportaal voor de huisartsenzorg. Wat dat betreft volgen we de lijn van het Integraal Zorgakkoord: je doet eerst aan zelfzorg, daarna organiseer je de informele zorg, dan de digitale zorg en pas daarna ga naar de formele zorg. Dat faciliteren we om patiënten digitaal te ondersteunen.’

Demedicaliseren

Smit ziet het demedicaliserend effect van het Integraal Zorgakkoord als essentieel onderdeel van een cultuuromslag die de samenleving als geheel moet maken. ‘Daarmee bedoel ik dat we de verantwoordelijkheid meer bij de burger terugleggen. Die heeft nog altijd een soort maakbaarheidsidee over de zorg. “Ik ben ziek en jij als dokter moet alles doen om dat op te lossen”. Ik vind het belangrijk dat we daar een andere vorm aan geven. Als ik nu op de bus sta te wachten en ik mis de bus, heb ik binnen een half uur een digitale psycholoog die me leert omgaan met de teleurstelling over het missen van de bus. Dat kan ik morgen declareren in mijn aanvullend pakket. Alleen: teleurstelling en tegenslag zijn een normaal onderdeel van het leven. Dat hoef je niet allemaal te medicaliseren.’

HOOG Oost Gelderland: ‘Vanaf 2025 vaker waarnemers in dienst’

HOOG ondersteunt de aangesloten huisartsenpraktijken bij de opleiding van personeel, de begeleiding bij praktijkopvolging en het verminderen van personeelskrapte. Als voorbeeld wijst Bart Smit naar de rol van HOOG bij de begeleiding van praktijkhouders die hun praktijk willen overdragen. ‘Van tijd tot tijd nemen we een praktijk over en leiden intussen de waarnemer op tot dat hij of zij zich comfortabel voelt in de rol van praktijkhouder.’

‘Mogelijk zetten we in de toekomst meer in op schaalvergroting, met ondersteuning van personeel en het beleggen van werkgeversrisico bij regio-organisatie. Tegelijk zijn er veel praktijkhouders die dat wel graag blijven. Dat staat ook in onze lange termijn visie. De zorg is op dit moment op alle fronten in verandering, waardoor het zo ontzettend snel gaat. Het is moeilijk alle veranderingen te voorzien en daarop te handelen. We doen dat ook alleen in het tempo dat geaccepteerd wordt door onze aandeelhouders en achterban, de huisartsen.’

De herinvoering van handhaving van de wet DBA, voor het tegengaan van schijnzelfstandigheid, ziet Smit als een zegen. ‘We zijn daarin in Nederland naar mijn idee volstrekt doorgeschoten. Gevolg van alle zzp-constructies is dat de zorg onnodig veel duurder is geworden. Wij verwachten dat we, met de handhaving op de wet DBA in 2025, veel huisartsen bij ons in dienst krijgen om schijnzelfstandigheid te voorkomen.’

Meer lezen:

• Regio Apeldoorn-Zutphen, Samen op weg naar een gezond en vitaal leven (IZA regioplan)
• HOOG, Samen de zorg in Oost-Gelderland
• VNG stapt uit het IZA
• De ervaringen van HOOG met Uw Zorg online: ‘Alle huisartsen in twee regio’s hebben nu een patiëntenportaal’, 3 maart 2022