‘Groene tandarts’ Angelica Setiaman: ‘Verduurzaming van de zorg gaat te langzaam’

Angelica Setiaman constateert dat ook beroepsorganisaties steeds meer belangstelling hebben voor verduurzaming. ‘Dat de KNMT, NVM-mondhygiënisten en ONT zeggen dat ze samen achter het uitbrengen van een e-handboek staan, had ik in 2020 niet kunnen bedenken. We mogen heel blij zijn met het resultaat. Iedereen kan er uit halen waar hij of zij wat aan heeft. Het is geen geitenwollensokkenthema meer, iedereen vindt het belangrijk en is er privé vaak al mee aan de slag. Dat we alle bestaande kennis hebben kunnen bundelen is heel mooi.’

'Begin bij wat je niet nodig hebt'

Het e-handboek ‘Duurzame mondzorgpraktijk’ laat zien hoe tandartsen in de praktijk snel aan de slag kunnen met verduurzaming (de ‘quick wins’). Setiaman geeft desgevraagd een handzame samenvatting en praktische tips. ‘Je kunt bijvoorbeeld beginnen bij wat je in het werkproces niet nodig hebt, zoals materiaal dat je standaard op traytjes legt, maar dat je ongebruikt weggooit. Kijk naar alle reclamemateriaal dat wekelijks binnenkomt, heb je dat echt nodig of kun je die informatie ook online vinden? Denk aan een nee-nee sticker. Als je de keuze moet maken voor een energieleverancier kies dan voor hernieuwbare energie en laat zonnepanelen aanleggen.’

'Betrek je collega’s'

En vooral: betrek ook collega’s bij de discussie over duurzaamheid, betoogt Setiaman. ‘Bij ons jaarlijkse heidag eten we nu al een paar jaar geen vlees. We zijn die dag met 27 tandartsen honderd procent vegan. Mijn collega’s zijn enthousiast, want we zorgen er wel voor dat het lekker is. De meeste Nederlanders zijn inmiddels flexitariër. Durf dat gesprek aan te gaan. Je bent echt niet de enige. Vegetarisch eten is niet alleen duurzamer maar ook gezonder.’

Bespreek ook het vervoer naar de praktijk, aldus Setiaman, omdat dat een flink deel uitmaakt van de CO2-uitstoot in de zorg. Vooral voor tandartsen die een nieuwe praktijk willen starten, is duurzaamheid al een belangrijk thema, denkt ze. ‘Zij denken vaak meteen aan goede isolatie, zonnepanelen, een warmtepomp. Ze kunnen ook meteen een goede fietsenstalling neerzetten. Als je voor jezelf begint is het vaak ook vanzelfsprekender dat je zulke keuzes gaat maken. Veel praktijken lopen er ook niet mee te koop.‘

'Preventie houdt je gezonder'

‘Elke behandeling die je niet hoeft te leveren is milieuwinst. De patiënt hoeft niet naar de praktijk te komen, je hebt allerlei materialen niet nodig én het is minder belastend voor de patiënt. Aandacht voor preventie houdt je ook gezonder.’ Videobellen kan ook een manier zijn om consulten in de praktijk te voorkomen. ‘Soms wil je weten hoe het thuis gaat, bijvoorbeeld als een kind na behandeling steeds weer nieuwe gaatjes krijgt. Het eerste gesprek doe je natuurlijk face to face, maar als je een band hebt met hem of haar en de patiënt staat er voor open om je de volgende keer te bellen, dan hoeft diegene niet voor elk consult langs te komen.’

Groene Zorg Festival

Setiaman doet intussen haar uiterste best om het onderwerp op de agenda te houden. Zo organiseert ze voor de Groene Zorg Alliantie op 24 september het ‘Groene Zorg Festival’, met sprekers als Jan Terlouw, Diederik Gommers en Cathy van Beek. ‘De alliantie is een bundeling van de ‘groene’ werkgroepen die overal in de zorg ontstaan, zoals de Groene Huisarts, de Klimaat Dokter,  de Groene Verpleegkundige en de Groene IC. Specifiek onderzoek naar duurzame zorg is er nog maar minimaal en dat betekent dat je als beroepsgroepen eerst kennis moet verzamelen. Die werkgroepen kunnen inmiddels wel kennis delen, elkaars netwerk gebruiken en samen meer invloed hebben richting de overheid. Samen hebben we meer invloed op wet- en regelgeving, die het normaler maakt om duurzame stappen te gaan zetten.’

'Urgentie ontbreekt nog steeds'

Setiaman verwijst naar de Gezondheidsraad, die in het rapport ‘Verduurzaming van hulpmiddelen in de zorg’ constateert dat de verduurzaming in het medisch domein nog te langzaam gaat. ‘De urgentie ontbreekt nog steeds. Als arts heb je gezworen om het goede te doen, maar als je niets aan verduurzaming doet in de praktijkvoering dan schaad je de leefomgeving, dus indirect ook je patiënten. De raad bracht het advies uit in opdracht van VWS.’ In het Integrale Zorg Akkoord van hetzelfde VWS ontbreekt nog een paragraaf over duurzaamheid. ‘Daarin zou moeten staan dat duurzaam werken in het behandelplan verwerkt moet worden. Het gaat om goede zorg voor de patiënt, maar in hoeverre zorg je goed voor de patiënt als je intussen voor bergen afval en vervuiling zorgt? In de richtlijnen en protocollen van de mondzorg moet duurzaamheid ook een plaats krijgen.’

Meer informatie:

• Tandarts Angelica Setiaman (JTV) gaat naar Amsterdamse scholen en werkt zo duurzamer, 28 februari 2020 
• Duurzame Mondzorg Praktijk, Praktijkwijzer voor verduurzaming van de mondzorgpraktijk, juli 2022
• Groene Zorg Festival, 24 september 2022

Links:

• MedischOndernemen, thema Duurzaamheid 
• Michiel Lieshout, tandarts en adviseur Duurzaamheid 
• ‘Groenste huisarts’ Dennis Pot: Vier stappen naar een duurzame huisartsenpraktijk, 14 juli 2021 
• Anne Roosendaal (De Klimaat Dokter): ‘Veel klimaatacties zijn niet moeilijk’, 27 mei 2021 
• ‘Duurzame tandarts’ Edwin Wiersema: ‘Duurzaamheid is voor ons wel vanzelfsprekend’, 23 maart 2020