Marc Bruijnzeels over de ‘futureproof’ huisartsenpraktijk: ‘Verzekeraars belemmeren soms samenwerking’

Marc Bruijnzeels begint zijn betoog over de toekomstige eerste lijn met een schets van de dubbele vergrijzing en de krimpende beroepsbevolking. ‘We zien een groei van het aantal 65-plussers, met daarbinnen een snelle groei van de 80-plussers. Tegelijk loopt het aantal mensen in de actieve beroepsbevolking terug. Dit betekent dat meer mensen zorg nodig hebben, die minder mensen kunnen leveren. Dat zie je in alle landen in Noord West-Europa.’

Ook is er de ‘veranderende epidemiologie’, waarin ‘multimorbiditeit’ de norm is geworden. 'Tachtig procent van de mensen met diabetes boven de 55 jaar die ingeschreven zijn in huisartsenpraktijken, hebben minimaal twee chronische aandoeningen. Maar ziekten als diabetes worden nog altijd op zichzelf behandeld en niet zozeer de oudere mens die meerdere aandoeningen heeft als diabetes, COPD, artrose en depressie.’

‘Systeem botst tegen grenzen’

Daarnaast loopt het huidige verkokerde zorgsysteem tegen zijn grenzen aan, signaleert Bruijnzeels. ‘De zorg bestaat als het ware uit lopende banden, die georganiseerd zijn in aparte domeinen. Al die domeinen hebben afzonderlijke wetenschappelijke verenigingen, apart tuchtrecht, specifieke bekostiging en speciale opleidingen. Die kokers zijn zo geïnstitutionaliseerd dat er iets nieuws nodig is om domein overstijgend te kunnen samenwerken. Begrijp me goed: die professionalisering binnen de kokers was ook gewoon nodig, om bijvoorbeeld hartproblemen goed te kunnen behandelen. Juist dankzij die goede zorg overleven mensen allerlei ziekten en worden ze chronisch. De zorgvraag verandert dus wel en het aanbod zal zich hierop moeten aanpassen.’

‘Groei complexe zorgvraag in de buurt’

Door de groeiende multimorbiditeit groeit de vraag naar zorg voor de gehele mens. ‘Door de complexe zorgvraag van ouderen zijn er nu zorgprofessionals in de buurt nodig, laagdrempelig, dichtbij, eerstelijnszorg kortom. Praktijkhouders en eerstelijnsprofessionals dienen zich te realiseren dat de organisatie van de zorg altijd de epidemiologie volgt. Bij veel huisartsen, die al allerlei praktijkondersteuners hebben, ontstaat er nu behoefte aan een praktijkondersteuner geriatrie. Wie moet dat dan zijn? Moet dat iemand zijn met een specialisatie ouderengeneeskunde of juist een specialist wijkverpleging?’

De grote vraag is nu hoe de huisartsenpraktijk dergelijke complexe cases in de ouderenzorg kan organiseren, aldus Bruijnzeels. ‘Stel dat je 30 complexe cases op het gebied van de ouderenzorg hebt. Hoe kan een huisartsenpraktijk dat dan in samenwerking met de wijkverpleging regelen? En tegelijk de medicatie met de apotheek op orde brengen en ook de gebitscontrole bij de tandarts regelen?’

‘Samenwerken kan zorgvraag opvangen’

Samenwerken met andere huisartsenpraktijken kan een oplossing bieden. ‘Met een groep van vijf huisartsenpraktijken heb je samen misschien genoeg volume om die zorg te regelen. Een vraag is ook: waarom heeft nu elke huisartsenpraktijk een praktijkondersteuner GGZ nodig? Alsof je dat allemaal vanuit één organisatie kunt aanbieden. Op iets grotere schaal kun je makkelijker praktijkondersteuners GGZ, jeugd of dementie inhuren. Waarom zou een individuele huisarts dat allemaal moeten regelen?'

Een voorbeeld van patiëntgerichte samenwerking is ook het standaard verwijzen van bewegingsklachten naar de fysiotherapie. ‘Dat is een fysiotherapeut die een samenwerkingsverband met die huisarts heeft, waardoor je de huisartsenpraktijk aan de voorkant ontlast. Zo’n patiënt gaat voor de artrosemedicijnen nog steeds naar een huisarts en heeft bijvoorbeeld ook nog diabetes. Ook die zorg moet in samenhang aangeboden worden. In de praktijk wordt die samenwerking op sommige plekken uit elkaar gespeeld door verzekeraars. Sommige verzekeraars willen niet meer betalen als huisartsen en personeel in loondienst zijn.’

‘Verzekeraars belemmeren soms samenwerking’

De omgang van zorgverzekeraars met Organisatie- en Infrastructuurgelden staat gebiedsgerichte samenwerking nu vaak in de weg, ziet Bruijnzeels. ‘Sommige gezondheidscentra worden nu gedwongen de contractering via een regionale zorggroep, bestuurd door huisartsen te laten lopen, in plaats van via een wijkgerichte samenwerking. Daarmee versterken ze een eerste lijn die verkokerd is via disciplines. De chronische zorg binnen de eerste lijn zou vanaf de invoering in 2005 multidisciplinair bestuurd moeten worden. Alleen: vrijwel overal werd de huisarts daar dominant.’

‘Nu wordt die dominantie weer versterkt doordat verzekeraars de multidisciplinaire samenwerking bij huisartszorggroepen gaan inkopen. Paramedici komen daardoor in een afhankelijkheidspositie terecht. Dat is de ambivalentie van zorgverzekeraars op dit moment. Een multidisciplinaire organisatievorm sluit beter aan bij de complexiteit van de vraag, tegelijk is de huisartsenzorg dominant.’

Dit artikel verschijnt in het kader van het maandthema ‘Futureproof’. Het is een voorpublicatie van een interview dat deze maand in MedischOndernemen 2021-2 verschijnt.

Dag van de Praktijkhouder ‘Futureproof’ (24 juni)

Wilt u van Marc Bruijnzeels zelf horen hoe hij de toekomst van de eerste lijn ziet? Welke uitdagingen en oplossingen er zijn voor een toekomstbestendige huisartsenzorg? 

Meldt u dan aan voor de (online en gratis) Dag van de Praktijkhouder (24 juni). Naast Marc Bruijnzeels (Jan van Es Instituut) leveren onder meer Alexander Tolmeijer (Dentiva), Joost de Waard (Visser & Visser), Eveline van der Herberg (MOVES) een bijdrage. Kijk op: Dag van de Praktijkhouder