Huisarts Dorine Werkhoven: ‘Welzijn helpt je draai weer te vinden in het echte leven’

Welzijn op recept (WOR) is een logisch antwoord op het denken rond positieve gezondheid, vindt Dorine Werkhoven, huisarts bij Franke & Werkhoven in Nieuwegein. ‘Wat we doen is op een andere manier naar mensen kijken vanuit positieve gezondheid. Gezondheid is meer dan de afwezigheid van ziekte, maar gaat ook over welzijn. Ook als je niet ziek bent, betekent het niet dat je wel gezond bent. Het model in de gezondheidszorg is eigenlijk niet passend. We zeggen dat we gezondheidszorg doen, maar eigenlijk doen we ziektezorg, omdat we ziektes aan het oplossen zijn.’

Werkhoven begon in 2012 met de verwijzingen naar welzijn. ‘Ik raakte steeds gemotiveerder, omdat het heel goed werkt. We werken samen met welzijnscoaches, die in dienst zijn bij het welzijnswerk en gefinancierd worden door de gemeente. De gemeente Nieuwegein is heel actief op het gebied van positieve gezondheid en Welzijn op recept. Meerdere colleges hebben zich er al hard voor gemaakt.’

Onverklaarbare klachten

Werkhoven ziet veel ‘onverklaarbare lichamelijke klachten’ en mensen met stressklachten, hoofdpijn, vermoeidheid, slecht slapen, buikpijn. ‘Vaak is het een bijkomend onderwerp bij patiënten bij chronische ziekten zoals reuma en diabetes. Ook mantelzorgers lopen vaak over, door de zorg voor familieleden. Het zijn vaak mensen die los van de maatschappij zijn geraakt, ergens een verkeerde afslag hebben genomen en daardoor maatschappelijk minder meedoen dan ze zouden willen. De oorzaken kunnen heel divers zijn: chronische ziekte, werkloosheid, scheiding, mantelzorgtaken.’

Daarmee krijgen huisartsen eigenlijk maatschappelijke problemen op hun bordje, die ze niet kunnen oplossen. ‘Klachten als hoofdpijn, moeheid, rugpijn, somberheid zien we in Nederland vaak als lichamelijk, terwijl de oorzaak lang niet altijd lichamelijk is. Bij sommige patiënten krijg ik het gevoel: ik wil je wel verder helpen, maar dat ligt dan niet op mijn vlak. Vaak heeft dat te maken met eenzaamheid, het ontbreken van dagbesteding, financiële problemen Dat zijn problemen die ik niet kan oplossen. Niets is voor een huisarts frustrerender dan dat. Daarom heb ik Welzijn op recept omarmd.’

Goed gesprek

Werkhoven probeert deze patiënten dan eerst verder te helpen door een goed gesprek te voeren. ‘Ik merkte dat als je op een andere manier in gesprek gaat, je wel tot een oplossing komt. Ik zeg dan: “Ik stel voor dat we eens op een andere manier naar uw klachten kijken, want ik ben zo benieuwd hoe u verder bent.” Daarbij heb je wel een half uur nodig, met een dubbelconsult red ik dat niet. Ik gebruik ook andere tools om mensen in gesprek te houden, zoals ‘de wondervraag’. Welke cijfer geef je je leven? Stel dat er een wonder gebeurt, wat zou er dan morgen anders zijn om je leven een hoger cijfer te geven? Een andere aanpak om het gesprek te voeren is het spinnenweb met de levensdomeinen.’

Vervolgens schetst Werkhoven de mogelijkheden van welzijn. ‘Ik leg uit wat Welzijn op recept is en vraag of ze het goed vinden dat een welzijnscoach contact met ze zoekt. De aanmelding geef ik door aan de welzijnscoach. Welzijnscoaches zijn helden in het ontrafelen van datgene waaraan mensen behoefte hebben. Ze maken een plan op maat en begeleiden ze dan toe naar de passende activiteiten. Dat kan een kookclub zijn, een cursus als ‘Grip en glans’, begeleiding naar maatjesprojecten, sportactiviteiten of ook schuldhulpverlening. De welzijnscoach heeft de sociale kaart in de vingers en probeert mensen te verbinden.’

Registratie en verdere uitrol

Over de resultaten van het traject krijgt Werkhoven een verslag van de coach. ‘Dat is vaak heel verrassend en superleuk. Mensen vertellen er later zelf ook enthousiast over. Ze vertellen dan bijvoorbeeld dat ze beter met hun klachten hebben leren leven: als ik bij mijn club ben, voel ik minder pijn.’ De resultaten worden geregistreerd.

‘We kijken nu of we meer harde data kunnen verzamelen. Het Landelijk Kennisnetwerk Welzijn op Recept is daar ook druk mee. Met de pilotgemeenten zijn we vorig jaar bij elkaar geweest om Welzijn op Recept 2.0 door te ontwikkelen. Daar is het Handboek uit voortgekomen. We hebben ook gekeken naar de werkzame bestanddelen, hoe kun je het hard maken en welke koers is er nodig om het landelijk te implementeren.’ 

Werkhoven vertelt dat ze zich nu inzet voor een ‘doorbraakproject’, waarmee ze Welzijn op recept ook lokaal hoopt op te schalen. ‘We willen naar een à twee verwijzingen per huisarts per week. We kijken wat de belemmeringen zijn om niet verder op te schalen, terwijl het heel succesvol is. Het vergt dat je net even wat meer tijd uittrekt per patiënt. Daarbij kunnen sommige huisartsen wel wat training gebruiken, om het gesprek meer richting positieve gezondheid te draaien en uit te komen bij Welzijn op recept.’

Rol zorgverzekeraars

De zorgverzekeraars zouden bij de doorontwikkeling van Welzijn op recept een grotere rol moeten spelen, vindt Werkhoven. ‘Bij ons project over positieve gezondheid krijgen we van de gemeente bovenop het dubbele consult een bijdrage. Hierdoor kunnen we opschalen en meer ervaring opdoen, bij deze manier van gesprekken voeren. Iedereen kan verzinnen dat je hier ontzettend veel geld mee bespaart. In Engeland doen ze aan social prescribing, daar zie je dat het heel veel kosten aan verwijzingen bespaart, ook in het sociale domein. Bij Welzijn op recept zie ik gewoon dat die mensen minder zorg consumeren.’

Een bijdrage van de zorgverzekeraars zou een enorme stimulans zijn en erg motiveren. ‘Ik weet dat een kleinere verzekeraar Zorg en Zekerheid een pilot hiervoor heeft, maar die zit niet in mijn regio. Ik word beloond voor ziektezorg, productie draaien, wat veel meer kosten in de hand werkt. Als iemand vaak hoofdpijn heeft, en ik ga er niet op een andere manier naar kijken, dan eindigt die uiteindelijk in de tweede lijn, bijvoorbeeld bij een neuroloog. Ik bespaar zo op onnodige verwijzingen, maar dan zouden verzekeraars hierin ook moeten investeren.’

'Weghalen uit de zorg'

Onlangs heeft ze samen met projectleider Jan Joost Meijs en Sigrid van der Meij (Welzijnscoach van Movactor) workshops gegeven voor betrokkenen bij het programma ‘De Juiste Zorg op de Juiste Plek’. Dorine Werkhoven: ‘Als je wil werken met positieve gezondheid en meer verbinding met welzijn wilt maken, dan is Welzijn op recept een makkelijk manier om ermee te starten. De  welzijnscoach is de brug met het sociale domein, dat werkt. Het leuke is dat je mensen weghaalt uit de zorg. Het sociale wijkteam biedt ook zorg, maar welzijn helpt mensen hun draai weer te vinden naar het echte leven.’

Lees ook:

• MedischOndernemen, Huisarts Greetje Velema: '’Welzijn op recept’ leidt tot minder consulten’
• Handboek Welzijn op Recept verschenen 
• Landelijk Kennisnetwerk Welzijn op Recept